Άγιος Τρύφων

1η Φεβρουαρίου αύριο...

Του Αγίου Μάρτυρος Τρύφωνος...

Στο Ναό μας φυλάσσεται τεμάχιο του ιερού λειψάνου του...

Υπαπαντή

Εκείνη την προγονική κατάρα και καταδίκη προ Χριστού την είχαμε όλοι κοινή και ίδια, χυμένη σε όλους από ένα προπάτορα, σαν να αναπτυσσόταν από τη ρίζα του γένους και να ήταν συνημμένη με τη φύση. Κανείς δεν μπορούσε να κάνει τίποτε απέναντι σε εκείνη τη κοινή κατάρα. Αλλά ήλθε ο Χριστός ελευθερωτής της φύσεως, που μετέβαλε τη κοινή κατάρα σε κοινή ευλογία, αφού ανέλαβε την ένοχη φύση μας από την ακήρατη Παρθένο και την ένωσε στην υπόστασή του, νέα, χωρίς να έχει μετάσχει σε παλαιό σπέρμα, την κατέστησε αθώα και δικαιωμένη, ώστε και οι γεννώμενοι από αυτόν έπειτα κατά το πνεύμα να μένουν όλοι έξω από τη προγονική εκείνη κατάρα και καταδίκη. Μετά τη γέννηση του Σωτήρος από τη Παρθένο Μαρία και την κατά το μωσαϊκό νόμο περιτομή την όγδοη μέρα, λέγει ο ευαγγελιστής Λουκάς, όταν συμπληρώθηκαν οι ημέρες του καθαρισμού αυτών κατά τον νόμο του Μωϋσέως, τον ανέβασαν στα Ιεροσόλυμα για να τον παρουσιάσουν στο Κύριο. Περιτέμνεται κατά το νόμο, ανεβάζεται και προσφέρεται θυσία. Βλέπετε ότι ο ποιητής και δεσπότης του νόμου γίνεται καθ' όλα υπήκοος στο νόμο; Καθιστώντας καθ' όλα υπήκοο τη φύση μας στο Πατέρα και θεραπεύοντας τη κατ' αυτή παρακοή μας και μετατρέποντας τη γι' αυτή κατάρα σε ευλογία.Όπως δηλαδή όλη η φύση μας ήταν στον Αδάμ, έτσι και στον Χριστό. Και όπως δια του από τη γη Αδάμ όλοι όσοι ελάβαμε από εκείνο την ύπαρξη στραφήκαμε προς τη γη και ριφθήκαμε, αλλοίμονο, στον 'Αδη, έτσι δια του από τον ουρανό Αδάμ, κατά τον απόστολο, όλοι ανακληθήκαμε στον ουρανό και αξιωθήκαμε την εκεί δόξα και χάρη. Ποιοί όλοι; Όσοι υιοποιήθηκαν κατά το Χριστό δια του Πνεύματος αποδείχθηκαν και δια των έργων πνευματικά τέκνα τούτου. Όταν συμπληρώθηκαν οι ημέρες του καθαρισμού αυτών. Ποιών αυτών; Ο λόγος του νόμου είναι περί των γεννητόρων, που έχουν ανάγκη καθάρσεως. Εδώ που δεν υπάρχουν γεννήτορες, αλλά ήταν μόνο μητέρα και αυτή Παρθένος, που υπάρχει επίσης γέννηση παιδιού συλληφθέντος ασπόρως, οπωσδήποτε δεν υπήρχε ανάγκη καθαρισμού, αλλά ήταν έργο υπακοής και τούτο, που επανέφερε τη παρακούσασα φύση. Όταν συμπληρώθηκαν οι ημέρες του καθαρισμού των, τον ανέβασαν για να τον παρουσιάσουν στο Κύριο, να τον αφιερώσουν, να καταστήσουν φανερό ότι είναι πρωτότοκος, σύμφωνα με το νόμο, κάθε αρσενικό παιδί που διανοίγει τη μήτρα, θα αποκληθεί αφιερωμένο στο Κύριο. Στη συνέχεια τον ανέβασαν για να δώσουν θυσία, ένα ζεύγος τρυγονιών ή δύο νεοσσούς περιστεριών. Το ζεύγος των τρυγονιών δηλώνει τη σωφροσύνη των γονέων οι δε νεοσσοί των περιστεριών, σαν άπειροι γάμου, προεδήλωναν σαφώς τη Παρθένο και τον γεννηθέντα από τη Παρθένο αυτή που είναι έως το τέλος Παρθένος. Ο δίκαιος και ευλαβής Συμεών και προεμπνευσμένος από άγιο Πνεύμα, ήλθε στο ναό κινημένος και τώρα από αυτό, προϋπάντησε και ασπάσθηκε τούτο το ουράνιο και επίγειο βρέφος, προφέροντας σε αυτό ως Θεό τον ύμνο και την ικεσία, παρακαλώντας να απαλλαγεί ειρηνικά από το σώμα και διακηρύσσοντας σε όλους ότι αυτό είναι το σωτήριο φως, ισχυριζόμενος δε ότι τούτο έχει τεθεί σε πτώση των απιστούντων και σε ανάσταση των πιστευόντων σε αυτό. Έπειτα συνομίλησε με τη Παρθένο και Μητέρα του βρέφους, δεικνύοντας την οδύνη που θα αισθανόταν για τον μελλοντικό σταυρό του παιδιού. Η δε προφήτις 'Αννα, χήρα ογδόντα τεσσάρων ετών, με νηστείες και δεήσεις και χωρίς να απομακρύνεται από το ναό, καταληφθείσα από θείο Πνεύμα, ευχαρίστησε το Θεό και ευαγγελίσθηκε ότι θα έλθει η λύτρωση σε όσους την προσδέχονται, δεικνύοντας ότι αυτή είναι το βρέφος αυτό.

(ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ Τ.9 ΟΜΙΛΙΑ Ε')

οι εικόνες

Γράφει η Λίνα Νικολακοπούλου:

Παλιά πολύ οι εικόνες κρεμιόντουσαν στους τοίχους δίχως τζάμι.
Γι’ αυτό λοιπόν οι γυναίκες την Κυριακή μετά τη λειτουργία, γυρνούσαν σπίτι κι είχαν στα χείλια μπογιά χρυσή
και σκόνη κόκκινη.
Έτσι ψηλά που τις κρεμούσαν τις εικόνες, μόνο τα πόδια
των Αγίων έφτανες να φιλήσεις.
Κι αν σηκωνόσουνα στις μύτες και τα χέρια τους.
Έτσι λοιπόν φθαρήκανε οι ζωγραφιές.
Απ’ τα φιλιά κι όχι απ’ τα χρόνια, κατά πως λένε...

«Στάσις Άγιος Νικόλαος»

«Στάσις Άγιος Νικόλαος»… το βιβλίο της ποιήτριας Άννας Δερέκα, εμπνευσμένο και αφιερωμένο εξ' ολοκλήρου στο Νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου («εις Κοπάνους»).
Ένα απόσπασμα:
«Το κοιμητήριο του Αγίου Νικολάου, ένας οριακός τόπος, όπου το παρελθόν και το παρόν των ανθρώπων αναμετρούν κάθε βράδυ την ώρα που κλείνει η μεγάλη σιδερένια πόρτα, το μυθικό τους περιεχόμενο…
Είναι ωραίο το φεγγάρι της πόλης όταν ανατέλλει πάνω από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Που αλλού συνωστίζονται σε μια χούφτα γης τόσοι άντρες και γυναίκες;
Που αλλού ξαπλώνουν στη νοτισμένη γη και ξαγρυπνούν παρακολουθώντας το μεταφυσικό τρέμισμα του φωτός σαν άχνα από τα άγρια κρίνα της λίμνης, που κρουστά και διάφανα πάλλουν μες στο τριζάτο σκοτάδι;
Οι νεκροί του Αγίου Νικολάου!» (Από τη «Μεγάλη τοιχογραφία στο κοιμητήριο του Αγίου Νικολάου»).

Θα επανέλθουμε...

Πορεία στο χρόνο

Ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου («εις Κοπάνους») στα Γιάννινα πήρε το όνομά του από το «κοπάνισμα» των ρούχων, που έπλεναν οι γυναίκες στη λίμνη. Πότε πρωτοκτίστηκε η εκκλησία δεν είναι γνωστό. Ο Παναγιώτης Αραβαντινός στη «Χρονογραφία της Ηπείρου» (1856) αναφέρει τον Άγιο Νικόλαο «εις Κοπάνους» σαν έναν από τους διασωθέντες ναούς από την τουρκική κατάκτηση του 1430.
Ο Σπυρίδων Λάμπρος στις «Σελίδες εκ της ιστορίας των Ιωαννίνων» αναφέρει ότι στην εκκλησία φυλακίστηκαν οι δεκαοχτώ κυράδες με την κυρα Φροσύνη: «Ήτο εσπέρα της 21 Ιανουαρίου 1801… Αι 18 γυναίκες μετηνέχθησαν εις την ακτήν της λίμνης, αλλά μη υπαρχόντων λεμβούχων κατ’ εκείνην την ώραν, εκομίσθησαν εις το παρεκκλήσιον του Αγίου Νικολάου ένθα παρέμειναν εγκάθειρκτοι ολόκληρον την επομένην….».
Χρησιμοποιήθηκε σαν αρχηγείο των Σουλιωτών υπό το Νότη Μπότσαρη κατά του Αλή Πασά, κάτι που γνωστοποιείται και από τη σχετική εντοιχισμένη επιγραφή. Ο ναός κάηκε τότε και ξαναχτίστηκε από το Νούσια (Ιωάννη) Χρυσό το Μάρτιο του 1845.
Στον Άγιο Νικόλαο («εις Κοπάνους») παντρεύτηκε και ο Άγιος Γεώργιος ο Νεομάρτυρας τη σύζυγό του Ελένη, όπως γράφει ο Δημήτρης Σαλαμάγκας στο βιβλίο «Ο Άγιος Γεώργιος ο Νέος Μάρτυς ο εξ Ιωαννίνων»: «Αυτή λοιπόν την ίδια εβδομάδα που είχεν αρραβωνιαστεί, χωρίς πολλές διατυπώσεις και άργητες, στον εξοχικό ναό του Άϊ – Νικόλα, στους Κοπάνους, μες στη συγκινημένη προσδοκία των χριστιανών που παρακολουθούσαν το μυστήριο, από τα χείλη του ίδιου αυτού Παπανικόλα που τους είχεν αρραβωνίσει, ακουγόταν το θεσπέσιο εκείνο "Στέφεται ο δούλος του Θεού Γεώργιος"…».
Εντός του Ιερού Ναού, φυλάσσεται το λείψανο της δεξιάς χειρός του εν αγίοις πατρός ημών Γρηγορίου Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, του Θεολόγου. «Στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου των Κοπάνων υπάρχουν πολλά άγια λείψανα. Το γνωστότερον πάντων είναι η δεξιά του Γρηγορίου του Θεολόγου. Αυτό είναι ξακουστόν και θαυμαστόν, όλος ο κόσμος το ξεύρει στα Γιάννινα και στα πέριξ», αναφέρει ο Κωνσταντίνος Καζαντζής στο αφήγημά του «Το χέρι του Αγίου Γρηγορίου».
Ιδιαίτερη ευλογία αποτελούν τα άγια λείψανα του Νεομάρτυρας Αγίου Γεωργίου του εν Ιωανίννοις αθλήσαντος, καθώς και των Αγίων Γεωργίου του Μεγαλομάρτυρας, Κηρύκου, Παντελεήμονος και Τρύφωνος.
Ο Ναός πανηγυρίζει δύο φορές μέσα στο χρόνο: τόσο στις 25 Ιανουαρίου (του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου) όσο και, κατ’ έθιμον, την Κυριακή του Θωμά. Στη διάρκεια του εκκλησιαστικού έτους, τελούνται τρεις ιερές αγρυπνίες: 11 Σεπτεμβρίου (του Αγίου Ευφροσύνου, του μάγειρα), 3 Νοεμβρίου (ανακομιδή των ιερών λειψάνων του Αγίου Γεωργίου, του Μεγαλομάρτυρα) και 11 Ιουνίου (για τη θαυματουργή θεομητορική εικόνα του «Άξιον εστί»). Ιδιαιτέρως συγκινητική είναι η περιφορά του Επιταφίου εντός του Κοιμητηρίου, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής.

Στις σύγχρονες δραστηριότητες του Αγίου Νικολάου συμπεριλαμβάνονται η καθημερινή παροχή συσσιτίων σε πενήντα και πλέον άπορες οικογένειες της ενορίας, καθώς και η, εδώ και οχτώ χρόνια, ανελλιπής λειτουργία ενός Ενοριακού Πνευματικού Κέντρου, με σκοπό την πολλαπλή πνευματική στήριξη της νέων ανθρώπων της περιοχής.

«Το χέρι του Αγίου Γρηγορίου»

«Στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου των Κοπάνων υπάρχουν πολλά άγια λείψανα. Το γνωστότερον πάντων είναι η δεξιά του Γρηγορίου του Θεολόγου. Αυτό είναι ξακουστόν και θαυμαστόν, όλος ο κόσμος το ξεύρει στα Γιάννινα και στα πέριξ.
Δεν παρήρχετο εβδομάς χωρίς να μη απαντήση τις καθ’ οδόν τον Παπαζήσην με ένα μικρόν κουβούκλιον υπό μάλης. Εκουβαλούσε το χέρι του Αγίου Γρηγορίου εις κάποιον ασθενή...».

Έτσι αρχίζει η διήγηση του Κωνσταντίνου Τ. Καζαντζή στο αφήγημά του «Το χέρι του Αγίου Γρηγορίου», μια έκδοση, εν έτει 1999, της Ιεράς Μονής Ελεούσης Νήσου Ιωαννίνων, στα πλαίσια της σειράς «Μνημοσύνη». Στην εισαγωγή του βιβλίου ο Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος, ηγούμενος της Ι. Μ. Ελεούσης, γράφει: «Το κείμενο του Ιωαννίτη συγγραφέα διασώζει μιαν ιστόρηση, καταγράφει τη φανέρωση του Θεού, μαρτυρεί την αγιότητα, δεικνύει μια απρέπεια, διαμαρτύρεται για την πειρασμική περιπέτεια του κλήρου προς το λαό του Θεού.
Κι ακόμη, καταπιστεύεται την αγάπη και την πρόνοια του Θεού για τα ανθρώπινα, επαληθεύει την ανθρώπινη περιπέτεια, φανερώνει το μεγαλείο της πίστης, διατρανώνει την αγάπη των Ιωαννιτών στα πάτρια, προκαλεί την κατ’ επίφαση ευσέβεια, προσκαλεί στη μύηση του μυστηρίου της αληθινής πίστης. Στιγματίζει, τέλος, την απρέπεια δίχως πρόκληση και "παρακαλεί" κάθε αναγνώστη να εμβαθύνει στην κατά Θεόν και εν Θεώ αλήθεια».

Ο Κωνσταντίνος Τ. Καζαντζής -«λαμπυρίζουσα ευφυΐα και σπινθηροβόλο πνεύμα» τον χαρακτηρίζει ο έκδοτης της «Ακρόπολης» Βλάσης Γαβριηλίδης- γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1864 και πέθανε στην Κέρκυρα το 1927. «Το χέρι του Αγίου Γρηγορίου» ανήκει στο βιβλίο του «Ιστορίες από την πατρίδα μου», που είχαν δημοσιευθεί στο Σικάγο το 1910 και επανεκδόθηκαν στην Αθήνα το 1926, υπό το νέο τίτλο «Απ’ τα σκλαβωμένα Γιάννινα» (Διηγήματα, έκδοση «Γκρέκα»).

Ανακοίνωση

Γνωρίζουμε στα μέλη της αγίας μας Εκκλησίας ότι την ερχόμενη Κυριακή 25 Ιανουαρίου, εορτή του εν αγίοις πατρός ημών Γρηγορίου αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως του Θεολόγου, πανηγυρίζει ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου («εις Κοπάνους»), στον οποίο φυλάσσεται το δεξί χέρι του Αγίου Γρηγορίου, σύμφωνα με το ακόλουθο πρόγραμμα:

Σάββατο 24 Ιανουαρίου:
ώρα 17.00 μ.μ.: Μέγας Εσπερινός, με Αρτοκλασία.

Κυριακή 25 Ιανουαρίου:
ώρα 07.30 π.μ.: Όρθρος - Πανηγυρική Θεία Λειτουργία.
ώρα 17.00 μ.μ.: Εσπερινός - Ιερά Παράκληση στον Άγιο Γρηγόριο.