(Στο Cafebabel.com)
Τον συναντάμε στο γραφείο του, ένα μουντό πρωί Σαββάτου. Είναι η πρώτη κοινή συνέντευξη για την ομάδα της Αθήνας και της Κωνσταντινούπολης. Αγωνία, άγχος, κοιτάμε ξανά με τον Ozcan και την Αγγελίνα τις ερωτήσεις.
Δεν ξέρουμε τι περιμένουμε να δούμε. Εμείς ένα νεανικό περιοδικό μπροστά σε ολόκληρο Πατριάρχη! Μέχρι που συναντάμε ένα Βαρθολομαίο τόσο κοντινό, τόσο πράο, που όλα με ένα χαμόγελο γίνονται οικεία.
''Σαν να παίρνεις συνέντευξη από τον παππού σου''... Πας προσφέρει γλυκό κουταλιού και καφέ, ανοίγω το κασετοφωνάκι και ξεκινάμε.
Θα μιλήσει για όλα: Από τη Χάλκη ώς το περιβάλλον και από τους νέους ώς την επιστήμη και τον Κρις Σπύρου...
Ο προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας επισκέφθηκε πρόσφατα το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και πολύ νωρίτερα το Φανάρι. Με δεδομένο οτι το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει πρωτοστατήσει στο παρελθόν για το διάλογο των Εκκλησιών μέσα από την ίδρυση του ‘Παγκοσμίου Συμβουλίου’ των Εκκλησιών, θεωρείτε εφικτή αν όχι την Ένωση τουλάχιστον την ενότητα των Εκκλησιών;
Από την εποχή των προκατόχων μου, των μακαριστών Αθηναγόρα και Δημητρίου, το Οικουμενικό Πατριαρχείο πρωτοστατεί στον διάλογο μεταξύ των χριστιανικών ομολογιών. Πράγματι, εμείς πρωτοστατούμε σε αυτό που ονομάζεται ‘‘οικουμενικό κίνημα’’.
Κατα την επίσκεψη του Πάπα στο Φανάρι, υπογράψαμε κοινή διακύρηξη ενώ ο απαγγείλαμε μαζί και το ‘Πάτερ Ημών’. Επιπλέον το Οικουμενικό Πατριαρχείο συμμετέχει και στο Ευρωπαικό Συμβούλιο των Εκκλησιών.
Εμείς προάγομε τον διάλογο αν και το χάσμα είναι μεγάλό, είμαστε χωρισμένοι εδώ και 10 αιώνες. Τώρα συζητούμε με τους Ρωμαιοκαθολικούς το θέμα του πρωτείου του Πάπα- συζητούμε πώς ήταν την πρώτη χιλιετία της κοινής μας πορείας και γιατί άλλαξε στη συνέχεια.
Αυτό είναι το πιο δύσκολο θέμα που μας χωρίζει μαζί με το filioque. Ο δρόμος είναι μακρύς αλλά δεν πρέπει να αποθαρυνόμεθα αλλά να προσπαθούμε και να συμβάλλομε στη γεφύρωση του χάσματος.
Τον Αύγουστο πραγματοποιήσατε την ιστορική Θ.Λειτουργία στην Ιερά Μονή της Παναγίας της Σουμελιώτισσας στην Τραπεζούντα, ενώ πριν από μερικές εβδομάδες και οι Αρμένιοι λειτούργησαν στην Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στη λίμνη Βαν της Τουρκίας. Θεωρείτε πως τέτοιες ενέργειες βοηθούν την αλληλοκατανόηση και το σεβασμό των θρησκευτικών ελευθεριών στη χώρα; Μπορεί το επόμενο βήμα να είναι η επαναλειτουργία της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης;
Εμείς είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι με τις εξελίξεις αυτές, τόσο για την Παναγία Σουμελά όσο και για τους Αρμένιους. Δείχνει μια αλλαγή στη στάση της Τουρκίας. Η Παναγία Σουμελά έδειξε οτι ο χώρος αυτός πέρα απο μουσείο μπορεί να λειτουργεί και ως χώρος λατρείας- μια φορά το χρόνο όπως αναφέρει η άδεια που έχουμε. Αυτό είναι κάτι απο το οποίο μπορούν να κερδίσουν όλοι. Το τουρκικό κράτος καταλαβαίνει οτι δεν είμαστε απειλή αλλά αντίθετα οτι αγαπάμε και δουλεύουμε για το καλό της χώρας.
Πέρα από την οικονομική ενίσχυση από την έλευση των πιστών, προσφέρουμε ζωντανή απόδειξη οτι οι θρησκευτικές ελευθερίες ενισχύονται στην Τουρκία. Αυτό είναι θέμα αρχών και αξιών σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σε ότι αφορά τη Χάλκη, είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος. Βλέπω το θέμα να λύνεται εντός του 2011, με τη συμπλήρωση 40 χρόνων από το κλείσιμο της Σχολής. Εμείς είμαστε έτοιμοι να λειτουργήσουμε άμεσα ώστε να υποδεχθεί η Σχολή φοιτητές από την Τουρκία αλλά και από το εξωτερικό, όπως συνέβαινε και παλαιότερα.
Έτσι θα μπορέσουμε να εκπαιδεύσουμε τους κληρικούς όλων των βαθμίδων που είναι απαραίτητοι για τη λειτουργία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο όπως ξέρετε έχει αρμοδιότητες σε πολλά μέρη του κόσμου, όπως τις ΗΠΑ, τη Δυτική και Ανατολική Ευρώπη κ.α.
Πώς εσείς προσωπικά διαισθάνεσθε το ιστορικό βάρος, να κάθεστε στο θρόνο του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, του Φώτιου, του Γεννάδιου;
Είναι τεράστιο ιστορικό βάρος. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν τιτάνες πίστεως και γνώσεως. Φυσικά δεν μπορούμε να τους φθάσουμε. Αλλά ξέρετε, αυτός ο θρόνος είναι ένας σταυρός που πρέπει να κουβαλήσεις.
Εμείς είμαστε η ζωντανή φωνή ενός θεσμού που βρίσκεται σε αυτή την πόλη, την Κωνσταντινούπολη εδώ και δεκαεπτά αιώνες και που θα παραμείνουμε με τη χάρη του Θεού.
Η Τουρκία φαίνεται να αντιλαμβάνεται σταδιακά οτι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι απλά η τοπική επισκοπή των Ρωμιών της Πόλης, αλλά ένας οικουμενικός θεσμός από τη στήριξη της δράσης του οποίου η Τουρκία έχει πολλά να κερδίσει. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη και έχετε ενδείξεις οτι πράγματι αλλάζει η αντιμετώπιση εκ μέρους του Τουρκικού κράτους;
Κοιτάξτε, μπορώ να συνοψίσω τη μέχρι τώρα στάση των τουρκικών κυβερνήσεων σε μία λέξη: αντιπαραγωγική.
Αντιπαραγωγική όχι μόνο ως προς εμάς αλλά πρωτίστως ώς προς τα εθνικά συμφέροντα της ίδιας της Τουρκίας. Ωστόσο οι εξελίξεις είναι θετικές. Γίνεται αντιληπτό ότι δεν είχαμε ποτέ και δεν έχουμε, ούτε τώρα ούτε στο μέλλον πολιτικές βλέψεις και σκοπιμότητες. Κατά καιρούς έχουν ακουστεί γελοία επιχειρήματα ότι προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα δεύτερο Βατικανό στο Φανάρι. Ας έρθει οποιοσδήποτε να μας δείξει ποιες ήταν αυτές οι κινήσεις. Αυτά δεν είναι σοβαρά πράγματα.
Είναι γεγονός οτι βλέπουμε μια αλλαγή στάσης και ο νέος βακουφικός νόμος είναι προς αυτή την κατεύθυνση- δεν επιλύει όλα μας τα προβλήματα αλλά σίγουρα δίνει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων στις μειονότητες.
Πρόσφατα, ένας Ρωμιός, ορθόδοξος, εκλέχθηκε ως μέλος από πλευράς των μειονοτήτων στην Επιτροπή που ασχολείται με τα βακουφικά και συνεδριάζει στην Άγκυρα κάθε δεκαπέντε μέρες.
Αυτά είναι πρωτόγνωρα για εμάς εδώ και χαιρόμαστε πολύ για αυτό. Επιπλέον με τον πρωθυπουργό Ερντογάν επισκεφθήκαμε το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου πριν την απόφαση του ΕΔΑΔ με την οποία δικαιωθήκαμε.
Αυτό ήταν εκ μέρους του πρωθυπουργού μια γενναία πολιτική κίνηση με ισχυρούς συμβολισμούς.
Ξέρετε, το κύρος του Πατριαρχείου στο εξωτερικό είναι μεγάλο, κάτι που είναι προς όφελος της και της Τουρκίας.
Είναι γνωστή η προσπάθειά μας να οικοδομήσουμε την ειρήνη και το σεβασμό μεταξύ των ανθρώπων και αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός οτι κάθε πολιτική προσωπικότητα που έρχεται στην Τουρκία δεν παραλείπει να επισκεφθεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Εμείς αισιοδοξούμε. Επιμένουμε και εμμένουμε.
Μια ομάδα Ελληνοαμερικάνων υπό τον Κρίς Σπύρου, ήθελαν να τελέσουν Θεία Λειτουργία στην Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης αλλά ματαίωσαν το πρόγραμμά τους. Πήρατε μέρος στις προσπάθειες που έγιναν ώστε να ακυρώσουν το πρόγραμμα αυτό;
Ποιός είναι αυτός ο κύριος; Δεν τον γνωρίζουμε. Δεν γνωρίζουμε πως μπόρεσε να σκεφθεί να οργανώσει μια θρησκευτική τελετή χωρίς να πάρει άδεια από εμάς και χωρίς έγκριση από το Τουρκικό κράτος. Διαμαρτυρηθήκαμε και ματαίωσαν το σχέδιό τους.
Κανείς δεν μπορεί να τελέσει μια Ορθόδοξη Θεία Λειτουργία στην Αγία Σοφία χωρίς άδεια από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Τουρκική κυβέρνηση. Ακόμα και εμείς δεν μπορούμε να τελέσουμε Θεία Λειτουργία σε άλλες χώρες χωρίς άδεια από τις τοπικές εκκλησίες και τις τοπικές αρχές.
Έχετε χαρακτηριστεί ‘‘Πράσινος Πατριάρχης’’ λόγω της περιβαλλοντικής σας ευαισθησίας. Θεωρείτε πως οι θρησκευτικοί ηγέτες είναι σε θέση να επηρρεάσουν αν όχι τις κυβερνήσεις, τουλάχιστον την περιβαλλοντική συνείδηση των πιστών;
Δύσκολα επηρρεάζονται οι κυβερνήσεις. Το βλέπετε άλλωστε ότι είναι τέτοια τα οικονομικα συμφέροντα που πιέζουν που δεν είναι εφικτό να συμφωνηθούν πολλά από τους πολιτικούς, το είδαμε αυτό πρόσφατα στην Κοπεγχάγη. Ωστόσο πιστεύω πως ναί είμαστε σε θέση να καλλιεργήσουμε στους πιστούς την ευαισθησία τους σε ότι αφορά τα περιβαλλοντικά ζητήματα.
Ξέρετε, η παγκόσμια αυτή κρίση είναι πρωτίστως αξιολογική και εννοιολογική. Πρέπει να κατανοήσουμε οτι τον πλανήτη μας, πρέπει να τον παραδώσουμε στις επόμενες γενεές. Δεν πρέπει να κάνουμε αλόγιστη σπατάλη των πόρων της αλλά να επιτρέψουμε και στους επόμενους να επωφεληθούν από τα αγαθά του Θεού.
Η οικολογία αφορά τον οίκο μας, το σπίτι μας. Για να γίνει αντιληπτό πρέπει να κατανοήσουμε οτι δέν είμαστε ιδιοκτήτες αλλά διαχειριστές αυτού του κόσμου, τον οποίο ο Θεός μας εμπιστεύθηκε.
Πρέπει να τον φροντίσουμε και να τον παραδώσουμε στους επόμενους. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει πρωτοστατήσει σε αυτή την προσπάθεια για την ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης μέσα από Διεθνή Οικολογικά Συνέδρια.
Είναι εύκολο να συνδυαστεί ο σύγχρονος καταναλωτικός τρόπος ζωής με την εγκράτεια που κομίζει ο Χριστιανισμός; Πολλοί ισχυρίζονται οτι τα δύο μοντέλα είναι ασύμβατα μεταξύ τους.
Πράγματι είναι απαραίτητη μια αλλαγή νοοτροπίας, ώστε να απαγκιστρωθούμε από την υπερκατανάλωση και την πλεονεξία που οδηγεί μοιραία στην κοινωνική αδικία και ανισότητα.
Ο Απόστολος Παύλος μας διδάσκει οτι η πλεονεξία και η απληστία που μας οδηγεί στη λατρεία των υλικών αγαθών είναι ειδωλολατρεία που είναι η μεγαλύτερη αμαρτία. Η Εκκλησία διδάσκει όχι την πλεονεξία αλλά την ολιγαρκεία.
Το Ευαγγέλιο κηρύττει ότι ο ‘‘έχων δύο χιτώνας να δώσει τον έναν στο συνάνθρωπό του’’- εμείς έχουμε φτάσει στο σημείο να προσπαθούμε να αρπάξουμε από τον διπλανό του ακόμα και τον ένα χιτώνα που διαθέτει.
Τι μπορεί να προσφέρει η Ορθόδοξη πίστη και μαρτυρία στους νέους της Ευρώπης; Είναι εύκολο να ασπαστεί τις έννοιες και τις αξίες αυτές ένας ΔυτικοΕυρωπαίος με Καθολικό/Προτεσταντικό υπόβαθρο;
Είπαμε και πρίν οτι όλα τα θέματα διαπλέκονται μεταξύ τους- κοινωνικά, οικονομικά και ιδεολογικά. Οι νέοι αισθάνονται ανασφαλείς. Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει να τους προσφέρει την πίστη όπως αυτή ήταν τους πρώτους δέκα αιώνες κοινής συμπόρευσης ώς σώμα Χριστού.
Πρίν το σχίσμα όλη η Ευρώπη ήταν Ορθόδοξη. Αυτό που η Εκκλησία έχει λοιπόν να προσφέρει είναι η απλότητα και η γνησιότητα της Πίστεως. Διδάσκουμε αυθεντικότητα, ασκητικό ήθος και πνευματικότητα κάτι που λείπει από τη Ρωμαιοκαθολική και τις άλλες εκκλησίες.
Από αυτές τις αξίες αποκόπηκε η Δύση και για αυτό εκδηλώνεται νοσταλγία. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα λειτουργικά βιβλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας μεταφράζονται και βρίσκονται στα βιβλιοπωλεία ξένων χωρών.
Πέρα όμως από τα λειτουργικά βλέπουμε και διδακτικά βιβλία όπως τη Φιλοκαλία να ενδιαφέρουν τους μη-Ορθόδοξους. Στην Ορθόδοξη πίστη υπάρχει κατάνυξη, συναίσθημα και λιγότερη λογική αν θέλετε. Αυτό συμβαίνει γιατί η Ορθοδοξία είναι Παράδοση, εμπειρία, συμπυκνωμένη σοφία.
Φοβάστε την παγκοσμιοποίηση; Πολλοί ισχυρίζονται οτι με τόσα στοιχεία που βομβαρδιζόμαστε πανταχόθεν υπάρχει ο κίνδυνος να γίνουμε ‘‘αχταρμάς’’.
Η παγκοσμιοποίηση έχει κάποια πολύ θετικά στοιχεία τα οποία εμείς υποστηρίζουμε. Προσφέρει αλληλοκατανόηση μεταξύ των λαών και δημιουργεί το έδαφος εκείνο για να συνεργαστούν οι λαοί και να ζούν ειρηνικά. Ωστόσο, όπως έλεγε και ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος υπάρχει ένας κίνδυνος να μας κάνουν "κιμά". Αυτό δεν είναι επιθυμητό.
Εμείς υποστηρίζουμε ότι ο καθένας πρέπει να διατηρεί τα στοιχεία του, γλωσσικά κοινωνικά κ.α, που τον καθιστούν ξεχωριστό. Τα στοιχεία αυτά συντελούν την ιδιαιτερότητά του αλλά δεν είναι δημιουργικά όταν κάποιος κλείνεται σε μια γυάλα και αυτοθαυμάζεται.
Ξέρετε, τον 6ο αιώνα οι ιεραπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος έφυγαν ώς απεσταλμένοι του Οικουμενικού Πατριαρχείο για να κηρύξουν το Ευαγγέλιο στους Σλάβους. Δημιούργησαν το κυριλλικό αλφάβητο, δεν τους ελληνοποίησαν.
Αυτό είναι κάτι που ο ιστορικός Παπαρηγόπουλος χρεώνει στο Πατριαρχείο, οτι δηλαδή δεν τους έκανες Έλληνες Ορθόδοξους. Εμείς λέμε οτι αφού οι άνθρωποι είναι Σλάβοι πρέπει να τους σεβαστείς και να τους κηρύξεις στη γλώσσα τους όχι να τους αλλάξεις.
Προστατέψαμε έτσι και την ελληνική αλλά και τη σλαβική ταυτότητα. Για αυτό και σήμερα όλοι οι Σλαβικοί λαοί, οι Ρώσοι, οι Βούλγαροι, οι Σέρβοι ευγνωμονούν τη Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης.
Τελικά επιστήμη και πίστη είναι ασυμβίβαστες ή απλώς έχουν άλλους αποδέκτες και περιεχόμενο; Πρόσφατα ο Stephen Hawking προκάλεσε σάλο με τις δηλώσεις του, οτί το Σύμπαν θα μπορούσε να υπάρξει και χωρίς Δημιουργό. Θεωρείτε τέτοιες δηλώσεις εποικοδομητικές; Τι απαντά η Εκκλησία;
Είναι θα έλεγα δρόμοι παράλληλοι όχι αντίθετοι. Αλληλοσυμπληρώνονται γιατί οδηγούν στον ίδιο στόχο που είναι η Αλήθεια. Ξέρετε ο Αινσταίν κάποτε είπε οτι ‘‘η Επιστήμη δεν έχει Θεό αλλά οι επιστήμονες έχουν Θεό’’.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, δεν είναι ενάντια στην επιστήμη.
Την αποδεχόμαστε και στην ιστορική μας μαρτυρία οι επίσκοποι ήταν από τους πλέον επιφανείς επιστήμονες. Τα Ορθόδοξα μοναστήρια διέσωσαν τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα και τα έκαναν γνωστά στη Δύση.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος έκανε σπουδή πάνω στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Άλλωστε η Εκκλησία μας έχει Αγία Επιστήμη και Αγία Υπομονή. Εμείς δεν είχαμε κανένα Γαλιλαίο..
Δηλώσεις σαν αυτές του Hawking είναι σεβαστές αλλά δε δεσμεύουν κανένα. Εμείς θεωρούμε οτι προκαλούν και διχάζουν. Η δική μας προσέγγιση είναι οτι όλη αυτή η δημιουργία, το στερέωμα, τα φυτά δεν μπορεί να προήλθαν εκ του τυχαίου αλλά έχουν Δημιουργό.
Πριν μερικές μέρες, έκανα μια βόλτα στον κήπο με φίλους και έκοψα ένα λουλούδι και παρατήρησα πόσο τέλειο και καλαίσθητο ήταν- πόσο σοφά δημιουργημένο με χιλιάδες μικρότερα λουλουδάκια τα οποία ήταν ένα χάρμα οφθαλμών.
Αυτό δεν μπορεί να έγινε στην τύχη...
