« O Μέγας Κανών»

Τη Πέμπτη της πέμπτης εβδομάδος, κατά την αρχαίαν παράδοσιν, ψάλλομεν και την ακολουθίαν του Μεγάλου Κανόνος τον οποίον τούτον Μέγαν Κανόνα, ο εν Αγίοις Πατήρ ημών Ανδρέας ο Κρήτης, άριστα και τεχνικώτατα εσύνθεσεν. Οστις οσίως και θεοφιλώς πολιτευόμενος, πολλά μεν και άλλα συγγράμματα ψυχωφελέστατα, λόγους δηλαδή και κανόνας πανηγυρικούς, εις την Εκκλησίαν άφησε του Θεού, κοντά δε εις όλα τα άλλα, και τον παρόντα Μέγαν Κανόνα εποίησεν’ εις τον οποίον μέσα, συνήθροισε και έβαλεν όλας τας ιστορίας της Παλαιάς και Νέας Διαθήκης, αρχινώντας από Αδάμ έως εις αυτήν την Ανάληψιν του Χριστού, και του αποστολικού κηρύγματος, προσαρμόζοντας εις αυτάς το μέλος τούτο, με το οποίον τας ψάλλομεν. Παρακινεί λοιπόν με τούτον ο θείος Πατήρ κάθε ψυχήν τας μέν καλάς ιστορίας να μιμήται, όσον δύναται, τας δέ φαύλας, ήτοι τα κακά διηγήματα, να τα αποφεύγη, και προς τον Θεόν πάντοτε να ανατρέχη δια μετανοίας και δακρύων και πάσης αγαθής πράξεως. Τόσον δέ επιτήδεια συνήρμοσε και εμελούργησε τα θεία ταύτα νοήματα, ώστε όπου ημπορούν να μαλάξουν και την πλέον σκληράν καρδίαν, και να παρακινήσουν εις κατόρθωσιν αρετής, μόνον αν ίσως οι ψάλλοντες ή οι ακούοντες βάλουν ολίγην προσοχήν, και με ταπείνωσιν ψυχής κατανοούν τα ψαλλόμενα.

Τούτον τον Μέγαν Κανόνα έφερε πρώτος εις την Κωνσταντινούπολιν αυτός ούτος ο ποιητής αυτού, όταν υπό Θεοδώρου Πατριάρχου Ιεροσολύμων, έτι μοναχός ών, εστάλη δια να ευρεθή εκ προσώπου του εις την έκτην Σύνοδον, όπου τότε εκεί εσυναθροίζετο κατά της αιρέσεως των Μονοθελητών. Αντάμα δε με τον Μέγαν τούτον Κανόνα, έφερε και τον βίον της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, τον οποίον προλαβών είχε συγγράψει ο εν Αγίοις μέγας Πατήρ ημών, Σωφρόνιος ο Ιεροσολύμων. Επειδή λοιπόν οι μεταγενέστεροι θείοι Πατέρες, εγνώρισαν ότι και τα δύο ταύτα είδη είναι ψυχωφελέστατα, διέταξαν, ώστε κατ’ αυτήν την ημέραν, και ο Μέγας Κανών να ψάλληται, και ο θαυμάσιος βίος της Οσίας Μαρίας να αναγινώσκηται, ότι και εκείνος και ούτος, δύνανται να διαθερμάνουν και να διεγείρουν εις μετάνοιαν και διόρθωσιν βίου τους ραθυμοτέρους και αμελεστέρους. Ο μέν γάρ θείος Ανδρέας, ωσάν ένας άριστος στρατηγός, με τας ιστορίας του Μεγάλου Κανόνος διηγούμενος την αρετήν των μεγάλων ανδρών, και εκ του εναντίου, των φαύλων την εκτροπήν, γενναιότερους κατασταίνει τους αγωνιζόμενους και τους κάνει να επεκτείνονται ανδρικώς εις τα έμπροσθεν ο δέ ιερός Σωφρόνιος με την διήγησιν της υπέρ φύσιν πολιτείας της Οσίας Μαρίας, κατασταίνει μάλλον σώφρονας και προς Θεόν διεγείρει, και δέν αφίνει τους ανθρώπους να καταπίπτουν και να απελπίζωνται, ώς άνθρωποι αμαρτάνοντες. Όση γάρ η του Θεού φιλανθρωπία και ευσπλαγχνία, η διήγησις της Οσίας ταύτης παρίστησι.

Λέγεται δε Μέγας Κανών ίσως και δια τα νοήματα, πολλά τε όντα και υψηλά όμως το αληθέστερον είναι διατί ο αριθμός των τροπαρίων του αναβαίνει εις διακόσια και πεντήκοντα, από τα οποία καθ’ ένα, ηδονήν αποστάζει άρρητον. Αρμοδίως λοιπόν και πρεπόντως ο Μέγας ούτος Κανών, ωσάν οπού μεγάλην κατάνυξιν δύναται να προξενήση, εδιωρίσθη να ψάλληται και εις την Μεγάλην Τεσσαρακοστήν, και μάλιστα προς το τέλος αυτής, όταν οι άνθρωποι ακολούθως συνηθίζουν να αποκάνουν. Λέγεται δέ και περί του θείου τούτου Πατρός ότι διατρίβων εν Κωνσταντινουπόλει, ετάχθη εις τον κλήρον της Εκκλησίας και πρώτον μεν εχειροτονήθη διάκονος και ορφανοτρόφος εψηφίσθη, και μετά μικρόν, εγένετο και της Κρήτης αρχιεπίσκοπος. Είτα, κινήσας διά να καταβή εις την επαρχίαν του, φθάσας εις Μυτιλήνην, εις την πόλιν την καλουμένην Ερεσσόν, εκεί προς Κύριον εξεδήμησεν. Αυτού Αγίαις πρεσβείαις ο Θεός, ελέησον ημάς.

Αμήν.

Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης