«Γρηγόριος Παλαμάς, ο ευπατρίδης, ησυχαστής και ομολογητής Αρχιεπίσκοπος της Θεσσαλονίκης...»

Γράφει ο π. Θωμάς Ανδρέου,

Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου 

και Πρωτοσύγκελλος της Ι. Μ. Ιωαννίνων

Μια Κυριακή μετά το θρίαμβο της Ορθοδοξίας με την αναστύλωση των ιερών εικόνων, προβάλει η ασκητική φυσιογνωμία του Αγίου Γρηγορίου, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης του Παλαμά αύριο, β' Κυριακή των Νηστειών, θέλοντας με τον τρόπο αυτό η Εκκλησία να τιμήσει έναν γνήσιο αγωνιστή και ομολογητή Ιεράρχη, που προέταξε την ρομφαία της Θεολογίας, ώστε να προασπιστεί το δόγμα της Πίστεώς μας. Ο Άγιος Γρηγόριος, γεννήθηκε το 1296 στην Κωνσταντινούπολη, την έδρα της βυζαντινής Αυτοκρατορίας λίγους αιώνες προτού η Πόλις αλωθεί.

Γόνος αριστοκρατικής οικογενείας, μιας και ο πατέρας του, υπήρξε αξιωματούχος του Βυζαντινού Κράτους. Μεγάλωσε λοιπόν με τις καλύτερες προϋποθέσεις, έχοντας όλα τα εχέγγυα ώστε να μορφωθεί συστηματικά. Πέραν όμως της θύραθεν παιδείας, γνώρισε την πνευματική διαπαιδαγώγηση μέσα από το ίδιο του το σπίτι, μιας και ο πατέρας του τού δίδαξε με το δικό του παράδειγμα τη νοερά προσευχή. Κοντά σε αγίους γονείς, αγιασμένα παιδιά θα υπάρξουν. Δάσκαλός του, υπήρξε ο λόγιος βυζαντινός Θεόδωρος Μετοχίτης, ένας πολυμαθής και πανεπιστήμων για την εποχή του άνθρωπος, που διακρίθηκε για την φιλοσοφική του σκέψη.

Η λιπαρά παιδεία του Γρηγορίου, έγινε αιτία να του ζητηθεί από τον Αυτοκράτορα Ανδρόνικο τον Β' της δυναστείας των Παλαιολόγων, να τον καλέσει κοντά του, να του προσφέρει κοσμικά αξιώματα, ώστε με τον τρόπο αυτόν να τον χρησιμοποιήσει σε κρατικές θέσεις για το καλό της Αυτοκρατορίας. Όμως, οι στόχοι του Γρηγορίου ήταν άλλοι.

Έτσι, μετά τον θάνατον του πατέρα του και αφού πρωτίστως διαμοιράζουν την τεράστια περιουσία τους στους πτωχούς, ακολουθούν τον μοναστικό βίο εκουσίως, η μητέρα με τις δύο κόρες σε γυναικείο μοναστήρι και ο Γρηγόριος με τα δύο αδέλφια του στον Άθωνα, το περιβόλι της Παναγίας, όπου και μόνασε για κάποιο χρονικό διάστημα αρχικώς στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου και στη συνέχεια στη Μεγίστη Λαύρα.

Όμως, ο Θεός για κάτι άλλο τον προόριζε και έτσι ενώ ξεκίνησε για τα Ιεροσόλυμα, φθάνοντας στην Θεσσαλονίκη, είδε σε όραμα τον Άγιο Δημήτριο, ο οποίος και του ζήτησε να παραμείνει εκεί. Μόνασε στη Βέροια και σε ώριμη ηλικία χειροτονείται Διάκονος και Πρεσβύτερος. Ο Θεός, τον καθοδήγησε έως και του Αρχιερατικού Θρόνου της συμβασιλεύουσας Θεσσαλονίκης.

Συμμετείχε στις δύο Συνόδους του 1341 και του 1347 κατά τις οποίες η Εκκλησία αντιμετώπισε επιτυχώς και με Θεολογικά επιχειρήματα τις κακοδοξίες των δυτικοφρόνων Βαρλαάμ και Ακινδύνου. Διαλέχθηκε μαζί τους και αυτό είναι πολύ σημαντικό, ώστε να μπορέσει να αποκαταστήσει την πλάνη. Αναδεικνύεται ως ο Θεολόγος της χάριτος του ακτίστου φωτός, μέσα από την βιωματική κοινωνία του με τον Θεό. Ταυτόχρονα, μέσα από την εμπειρική Θεολογία, δηλαδή την αμεσότητα κτιστού και ακτίστου, ανθρώπου και Θεού, καλλιεργεί την ανανέωση της Θεολογικής ορολογίας καθώς και την δημιουργία νέων κατευθυντηρίων γραμμών της Θεολογικής σκέψεως με την εμπειρία της Θεοπτίας, δια της οποίας και ολοκληρώνεται η αίσθηση της Χάριτος του Θεού.

Μνημειώδης και διαχρονική παραμένει η φράση του ''Κύριε, φώτισόν μου το σκότος...''. Με μιαν φράση ξεδιπλώνεται η αναζήτηση του ανθρώπου να βρει το Φως του κόσμου που είναι ο Χριστός, ώστε να φωτιστεί ολόκληρος ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου. Προσευχή επίκαιρη, σήμερα που το σκοτάδι κυριαρχεί του φωτός, στις εσκοτισμένες ανθρώπινες ψυχές. Σε έναν κόσμο που αν θέλει μπορεί να διώξει το σκότος, ζητώντας από το Φως της Χάριτος του Θεού να κυριαρχήσει επάνω στην γη...