«Ο θρίαμβος της Ορθοδοξίας!»

Γράφει ο π. Θωμάς Ανδρέου,

Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου

και Πρωτοσύγκελλος της Ι. Μ. Ιωαννίνων

Ένα σημαντικό γεγονός εορτάζει η Εκκλησία μας αύριο, πρώτη Κυριακή των Νηστειών, ημέρα η οποία και επεκράτησε στους αιώνες ως Κυριακή της Ορθοδοξίας, δηλαδή η επικράτηση του ορθού δόγματος, ο θρίαμβος της Πίστεως έναντι όσων προσπάθησαν με οποιοδήποτε τρόπο να πλήξουν αυτήν την πατρώα πίστη. Η Εκκλησία εορτάζει την αναστήλωση των Αγίων Εικόνων , μετά από τόσα χρόνια στα οποία  η λογική προσπάθησε να υπερβεί την πίστη. Όμως τελικώς, η Πίστη ήταν εκείνη που κέρδισε. Γιατί η πίστη δεν έχει όρια όπως η λογική... Όμως, θα πρέπει να αναφερθούμε στο ιστορικό πλαίσιο αυτής της περιόδου, ώστε να κατανοήσουμε το λόγο για τον οποίο η Εκκλησία υπενθυμίζει αυτό το γεγονός την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Θα πρέπει να γυρίσουμε αρκετούς αιώνες την κλεψύδρα του χρόνου στην αναδίφηση του παρελθόντος. Έτος 726 μ.Χ. Θα πρέπει νοερά να βρεθούμε στην Βασιλίδα των Πόλεων, στην Κωνσταντινούπολη όπου ξεκίνησε η διαμάχη που κράτησε περίπου έναν αιώνα! Αυτοκράτορας του Βυζαντίου ο Λέοντας ο Γ', ο επονομαζόμενος Ίσαυρος. Ένας γενναίος στρατιώτης που με την λογική του καταφέρνει να νικά τους εχθρούς που απειλούν την Αυτοκρατορία. Όμως, η λογική είπαμε είναι οριακή! Και στο τέλος της ο ανθρώπινος νους σκοτίζεται. Έτσι ξαφνικά, ο Αυτοκράτορας αποφάσισε πως το να προσκυνά κάποιος τις εικόνες είναι ειδωλολατρεία. Μόνος του, χωρίς να σκεφθεί πως οι Εικόνες αποτελούσαν την έκφραση της πίστεως των Χριστιανών, αποφάσισε να τις καταργήσει.

Τι και αν προσπάθησαν να τον μεταπείσουν! Τι και αν του θύμισαν πως τις πρώτες Εικόνες τις ζωγράφισε χέρι Αποστολικό, το χέρι που συνέγραψε ευαγγέλιο, του Αποστόλου Λουκά! Τι και αν του είπαν πως οι εικόνες είναι τα βιβλία των αγραμμάτων, που μέσα από αυτές οι άνθρωποι γνωρίζουν την πίστη! Τι και αν του υπενθυμίζουν ότι οι πρώτες εικόνες ήταν τα σύμβολα των κατακομβών της διωκόμενης τότε Εκκλησίας, ο Σταυρός, ο ΙΧΘΥΣ, η ναῦς  της Εκκλησίας! Τι και αν του υπενθύμισαν τον λόγο του Μ.Βασιλείου ότι: «ἡ τῆς εἰκόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει» (Περί Αγίου Πνεύματος18. 45, PG 32, 149C).

Εκείνος αμετάπειστος έδωσε εντολή σε έναν στρατιώτη να πάει αμέσως και να αποκαθηλώσει την εικόνα του Δεσπότου Χριστού από την πύλη του παλατίου και στην θέση της να τοποθετήσει έναν απλό Σταυρό. Ο λαός όμως αντέδρασε αμέσως με έντονο τρόπο! Χύθηκε αίμα! Ήταν το πρώτο και θα ακολουθούσαν και άλλα...

Βλέποντας τις αντιδράσεις να πληθαίνουν, το 730 μ.Χ. ο Λέων ο Ίσαυρος με διάταγμά του διατάζει τον αφανισμό των Αγίων Εικόνων... Τότε ο λαός προσπάθησε με τίμημα την ίδια του την ζωή να σώσει τις άγιες Εικόνες! Άλλες τις έριχναν στην θάλασσα για να τις σώσουν και βρέθηκαν με θαυματουργικό τρόπο σε άλλο μέρος, όπως η Πορταΐτισσα των Ιβήρων, άλλες έσκαβαν τους τοίχους και τις έκρυβαν μέσα, όπως την Φανερωμένη της Ηρακλείτσας! Άλλες πάλι, τις έθαβαν στην γη για να επιτρέψει ο Θεός να ξανάρθουν στην επιφάνεια αιώνες μετά. Η λαϊκή πίστη προέταξε τα στήθη στην τετραγωνισμένη λογική!

Τι είναι για τον Χριστιανό οι εικόνες; Έχασες μάνα; Έχασες πατέρα; Έχασες παιδιά; Πόσο μεγαλύτερος θα ήταν ο πόνος αν δεν είχες τις φωτογραφίες τους να τους βλέπεις, να τους μιλάς και να νιώθεις πως σε ακούν; Έτσι μιλάς στο πρόσωπο που η εικόνα εικονίζει! Αν φιλήσεις την φωτογραφία του παιδιού που γέννησες, η της μάνας που σε γέννησε, τιμάς το ξύλο της κορνίζας ή αυτό που η κορνίζα στολίζει δηλαδή το πρόσωπο που αγαπάς;

Έτσι και ο Χριστιανός! Ασπάζεται το πρόσωπο της Εικόνας και όχι το υλικό μέρος της. Μιλά στο πρόσωπο που η εικόνα αποτυπώνει και όχι στο άψυχο ξύλο. Ξέρεις τι είναι για έναν ασθενή, πάνω στην ώρα της σκληράς δοκιμασίας, από το κρεββάτι του πόνου να υψώνει τα μάτια στην εικόνα και να προσεύχεται ώστε να παρηγορείται στις ώρες των θλίψεων, στις ώρες αυτής της δοκιμασίας;

Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ένας από τους μεγαλύτερους Θεολόγους και υμνωδούς της Εκκλησίας μας, υποστηρίζει την προσκύνηση των εικόνων ως αποτύπωση αυτού που εικονίζουν και μάλιστα αντιπαραβάλλει την ενσάρκωση του Θεού για την ανθρώπινη σωτηρία μιας και ο Θεός συναντά τον άνθρωπο μέσα από την δική του ύλη, δηλαδή την ανθρώπινη φύση!: «Πάλαι μὲν ὁ θεὸς ὁ ἀσώματός τε καὶ ἀσχημάτιστος οὐδαμῶς εἰκονίζετο͵ νῦν δὲ σαρκὶ ὀφθέντος θεοῦ καὶ τοῖς ἀνθρώποις συναναστραφέντος εἰκονίζω θεοῦ τὸ ὁρώμενον. Οὐ προσκυνῶ τῇ ὕλῃ͵ προσκυνῶ δὲ τὸν τῆς ὕλης δημιουργόν͵ τὸν ὕλην δι΄ ἐμὲ γενόμενον καὶ ἐν ὕλῃ κατοικῆσαι καταδεξάμενον καὶ δι΄ ὕλης τὴν σωτηρίαν μου ἐργασάμενον͵ καὶ σέβων οὐ παύσομαι τὴν ὕλην͵ δι΄ ἧς ἡ σωτηρία μου εἴργασται» (Πρώτος περί εικόνων λόγος, παρ. 6, P.G. XCIV, col.1245).

Μετά τους διωγμούς της Εκκλησίας από τους ειδωλολάτρες, ήρθαν άλλοι διωγμοί, αυτή την φορά από Χριστιανούς! Εικόνες και άγια λείψανα καταστράφηκαν. Μοναχοί και λαϊκοί εκδιώχθηκαν οδηγούμενοι ακόμα και στον πικρό μαρτυρικό θάνατο για την πίστη τους! Και ότι δεν κατάφερα να ολοκληρώσει ο Λέων ο Γ', το έθεσε σε εφαρμογή ο γιος του Κωνσταντίνος ο Ε' που ο χρονογράφος Θεοφάνης ο Ομολογητής του αποδίδει το προσωνύμιο ''Κοπρώνυμος''. Όμως, η Εκκλησία διωκομένη νικά!

Και χρειάσθηκε μεν, να περάσουν τόσα χρόνια διωγμού, όμως δεν κατάφεραν να εξαλείψουν την ευλάβεια του χριστιανικού πληρώματος στις άγιες εικόνες. Και την θριαμβευτική αναστήλωση τους θα την έκανε ο δισέγγονος του Αυτοκράτορα Λέοντος που ξεκίνησε την διαμάχη για τις εικόνες Κωνσταντίνος ο Στ', εγγονός του προαναφερθέντος, με την συνδρομή της μητέρας του Αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας. Συγκαλείται η Ζ' (7η) Οικουμενική Σύνοδος το 787 μ.Χ. στη Νίκαια της Βιθυνίας και εκεί πλέον υπογράφεται το διάταγμα της αναστήλωσης των Αγίων Εικόνων από την Βασίλισσα Ειρήνη και τον υιό της Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο.

Όμως αυτό δεν ήταν το τέλος της θλιβεράς περιόδου της εικονομαχίας. Και πάλι οι εικονομάχοι επανήλθαν, αλλά πλέον η ιστορική τους παρουσία ήταν προδιαγεγραμμένη. Έτσι χρειάσθηκε να περάσουν κάποιες δεκαετίες ακόμα ώστε κατά το έτος 842 μ.Χ. η Βασίλισσα Θεοδώρα, σύζυγος του Αυτοκράτορα Θεοφίλου, δίνει οριστικό τέλος στον ανηλεή διωγμό κατά των Αγίων Εικόνων με την πανηγυρική Θεία Λειτουργία που τέλεσε ο Άγιος Πατριάρχης Μεθόδιος ο Ομολογητής κατά την οποίαν και έγινε η αναστήλωση των Εικόνων την 11ην Μαρτίου του 842 μ.Χ. Αυτό το γεγονός θυμάται η Εκκλησίας μας και ονομάζει ως Κυριακή της Ορθοδοξίας.

Οι Χριστιανοί ευλαβούνται τις άγιες Εικόνες! Και αργότερα, όταν άλλοι διωγμοί συνέβησαν στο ιστορικό παρελθόν, όταν πρόσφυγες εγκατέλειψαν βίαια τις πατρίδες τους, τα χώματα που γεννήθηκαν, άφησαν σπίτια, άφησαν περιουσίες πίσω, αλλά κοίταξαν να σώσουν ένα! Τα σεβάσματα της πίστεως των πατέρων τους! Τις Άγιες Εικόνες! Και με κίνδυνο της ζωής τους, αυτές οι εικόνες σώθηκαν και τους συντρόφευσαν στον δρόμο του ξεριζωμού.

Έτσι λοιπόν, στην σημερινή ημέρα θριαμβεύει η έκφραση της Πίστεως, που είναι οι Άγιες Εικόνες. Και εμείς, συνεχιστές αυτής της γνήσιας πατερικής πίστεως, κρατάμε αυτά που οι προπάτορες μας παρέδωσαν. Αυτά που μας κρατούν στις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής μας, όρθιους! Και το μεγαλύτερο είναι η πίστη μας. Τιμώντας λοιπόν σήμερα τις άγιες Εικόνες, οι άνθρωποι, που είναι Εικών και ομοίωμα του Θεού, ας συνομολογήσουμε με τους Πατέρες που δεν δίστασαν και την ζωή τους να δώσουν για την Πίστη τους: Αὕτη ἡ πίστις τῶν Ἀποστόλων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Πατέρων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Ὀρθοδόξων, αὕτη ἡ πίστις τὴν Οἰκουμένην ἐστήριξεν. Ἐπὶ τούτοις τοὺς τῆς εὐσεβείας Κήρυκας ἀδελφικῶς τε καὶ πατροποθήτως εἰς δόξαν καὶ τιμὴν τῆς εὐσεβείας, ὑπὲρ ἦς ἀγωνίσαντο, ἀνευφημοῦμεν καὶ λέγομεν.Τῶν τῆς Ὀρθοδοξίας προμάχων εὐσεβῶν Βασιλέων, ἁγιωτάτων Πατριαρχῶν, Ἀρχιερέων, Διδασκάλων, Μαρτύρων, Ὁμολογητῶν, Αἰωνία ἡ μνήμη (εκ του Συνοδικού της Ορθοδοξίας).