«Η σταυρική θυσία του Χριστού και η μετοχή του ανθρώπου στον Σταυρό»

Γράφει ο θεολόγος Γεώργιος Μανώλης

Τη Μ. Παρασκευή η Εκκλησία μνημονεύει το άρρητο μυστήριο του θανάτου του Χριστού. Ο θάνατος απλώνει τη σκληρή σκιά του πάνω απ' όλη την πλάση. Είναι ο σιωπηλός σύντροφος της ζωής. Ο φόβος του θανάτου προκαλεί άγχος και απελπισία. Μας συνδέει με την εξωτερική όψη της ζωής και κάνει την ανταρσία και την αμαρτία να ξεσπάσουν μέσα μας (Εβρ.2. 14-15).

Τη Μ. Παρασκευή η Εκκλησία μνημονεύει το άρρητο μυστήριο του θανάτου του Χριστού. Ο θάνατος απλώνει τη σκληρή σκιά του πάνω απ' όλη την πλάση. Είναι ο σιωπηλός σύντροφος της ζωής. Ο φόβος του θανάτου προκαλεί άγχος και απελπισία. Μας συνδέει με την εξωτερική όψη της ζωής και κάνει την ανταρσία και την αμαρτία να ξεσπάσουν μέσα μας (Εβρ.2. 14-15).

Οι Γραφές μας βεβαιώνουν ότι «Το θάνατο δεν τον έκανε ο Θεός, ούτε ευχαριστείται με τον αφανισμό των ζωντανών. Ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν, για να υπάρχει... όμως από το φθόνο του διαβόλου μπήκε ο θάνατος στον κόσμο. (Σοφ. Σολ. 1. 13-14, 2. 24). Ο ίδιος θεόπνευστος συγγραφέας γράφει επίσης «Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο για την άφθαρτη ζωή- τον έφτιαξε σύμφωνα με τη δική του εικόνα, την εικόνα του αιώνιου θεού... Αλλά οι ασεβείς με τα έργα τους και τα λόγια τους προσκαλούν το θάνατο» (Σοφία 2. 23- 1. 16).

Ο θάνατος είναι βδελυγμία, η έσχατη αναξιότητα, τελικός εχθρός. Δεν προέρχεται από το θεό, αλλά από τους ανθρώπους. Ο θάνατος είναι ο φυσικός καρπός του παλαιού Αδάμ, ο οποίος αλλοτριώθηκε από την πηγή της ζωής και κατέστησε το θάνατο ένα παγκόσμιο πεπρωμένο, του οποίου ο μεγάλος φόβος διαιωνίζει την αγωνία της αμαρτίας. «Μέσω ενός ανθρώπου μπήκε στον κόσμο η αμαρτία και μέσω της αμαρτίας ο θάνατος- έτσι εξαπλώθηκε σε όλους τους ανθρώπους» (Ρωμ. 5. 12).

Στο Χριστό, τον καινούργιο Αδάμ, δεν υπάρχει αμαρτία. Και ως εκ τούτου δεν υπάρχει και θάνατος. Δέχτηκε το θάνατο, επειδή προσέλαβε ολόκληρη την τραγωδία της ζωής μας. Διάλεξε να εκκενώσει τη ζωή στο θάνατο, ώστε να τον καταστρέψει και να πατάξει την κυριαρχία του κακού. Ο θάνατος του είναι η τελική και βασική αποκάλυψη της τέλειας υπακοής και αγάπης του. Υπέφερε για χάρη μας το φρικτό πόνο της απόλυτης μοναξιάς και ερήμωσης. Ύστερα, δέχθηκε τον τελικό τρόμο του θανάτου με την κραυγή της αγωνίας, «Τετέλεσται» (Ιω. 19. 30). Η κραυγή του συγχρόνως ήταν μία ένδειξη ότι ο ίδιος είχε το θάνατο του υπό έλεγχο και ότι το έργο του της σωτηρίας είχε συμπληρωθή, τελειώσει, τελειωθή.

Η ημέρα του θανάτου του Χριστού είναι η αληθινή γενέθλιος ημέρα. «Μέσα στο μυστήριο του θανόντος και αναστάντος Χριστού, ο θάνατος προσλαμβάνει θετική αξία. Έστω κι αν εξακολουθεί να ισχύει είτε ως φυσικός, βιολογικός θάνατος, δεν είναι πλέον το τελικό στάδιο σε μία μακρά καταστρεπτική πορεία. Έχει καταστεί η απαραίτητη πύλη, όπως επίσης και το βέβαιο σημείο του τελικού μας Πάσχα, του περάσματος μας από το θάνατο στη ζωή, μάλλον παρά από τη ζωή στο θάνατο».

Η σωτηρία του ανθρώπου από τα δεσμά του θανάτου και της αμαρτίας, τουτέστιν του Διαβόλου έγκειται σε δύο θέματα, εκ των οποίων το πρώτο είναι ο σκοπός του θανάτου του Χριστού πάνω στο σταυρό και το δεύτερο τα τελευταία λόγια του ληστή. Όταν ο Κύριος άπλωσε τις παλάμες Σου επάνω στο σταυρό, ένωσε όλους τους ανθρώπους με το Θεό και τους πρόσφερε τη σωτηρία. Όχι μόνο αυτό, αλλά με το τίμιο Αίμα του Θεανθρώπου εξαγοράστηκε ο άνθρωπος από την κατάρα του νόμου, που αναφέρεται στην αμαστία, δηλαδή το θάνατο, και ανέβλυσε ως πηγή της αθανασίας σε όλους τους ανθρώπους.

Στα λόγια μετανοίας του ληστή επάνω στο σταυρό του άνοιξαν τον Παράδεισο και σώθηκε αμέσως. Παρόμοια ο υμνογράφος μας καλεί να πούμε και εμείς τα λόγια του ληστή «Μνήσθητι και ημών Σωτήρ, εν τη Βασιλεία σου». Και για να γίνει σαφείς η σωτηρία που αξιώθηκε ο ληστής γίνεται σύγκριση μεταξύ αυτού και του Αδάμ και παρουσιάζοντας μια αντιθετική αναλογία ανάμεσα στο δένδρο του Παραδείσου και στο ξύλο του Σταυρού. Ο Αδάμ έφαγε από το απαγορευμένο δένδρο και βρέθηκε έξω από τον Παράδεισο ενώ ο συσταυρούμενος ληστής έγινε πολίτης του Παραδείσου, αφού ομολόγησε με συντριβή και μετάνοια τη θεότητα του.

Ο Θεός κανέναν δεν κολάζει, η κόλαση είναι αμεθεξία (ακοινωνησία) του Θεού, ενώ η μετοχή και η κοινωνία με Αυτόν είναι η τρυφή της παραδείσιας ζωής. Άλλωστε Παράδεισος και Κόλαση  εννοούνται ως καταστάσεις μέσα στην ίδια την θεία δόξα , κατά την πατερική παράδοση, δεν είναι ανταμοιβή και τιμωρία, αλλά ο τρόπος με τον οποίο βιώνουμε καθένας μας τη θέα του Θεού, ανάλογα με την πνευματική του κατάσταση . Ο ίδιος ο Θεός είναι Παράδεισος για τους αγίους και ο ίδιος ο Θεός είναι Κόλαση για τους αμαρτωλούς, γιατί αρνούνται την αγάπη Του και δεν βιώνεται η κοινωνία με Αυτόν . Τελικά η κόλαση αποτελεί την κατάσταση εκείνη στην οποία ο άνθρωπος βρισκόμενος κατενώπιον της θέας του ακτίστου φωτός αδυνατεί απολύτως να εισπράξει την αγιότητα μετέχοντας σε αυτή . Αυτό είναι και η κόλαση του.

Η Σταυρική θυσία του Κυρίου Ιησού Χριστού αποτελεί το κορυφαίο κεφάλαιο στη διαδικασία της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους. Διότι μυστηριωδώς πως, την Αγία εκείνη Παρασκευή της σταυρώσεως, συντελέσθηκε στο φρικτό Γολγοθά η καταλλαγή ανθρώπου και Θεού, αυτό δηλαδή που δεν κατόρθωσαν να πραγματοποιήσουν οι αναρίθμητες θυσίες του προχριστιανικού παρελθόντος. Αιτίας της θείας θυσίας υπήρξε αναμφίβολα η ανθρώπινη ανταρσία κατά του Θεού και η κυριαρχία του κακού στην ανθρώπινη φύση. Ο άνθρωπος, ως τέλειο κι ελεύθερο δημιούργημα του Θεού, κάνοντας κακή χρήση του αυτεξουσίου του, ξέπεσε από τον ανοδικό του προορισμό και έφθασε μέχρι τις εσχατιές της πτώσης (Γεν. 3). Δεν δέχθηκε να προσφέρει πνευματική θυσία, αυτή της υπακοής και της πίστεως στο λόγο του Θεού κι έτσι βρέθηκαν εκτός Παραδείσου. Η μεταστροφή του ήταν αδύνατη πια διότι η φύση του είχε φθαρεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε δεν μπορούσε ο ίδιος με τις δικές του δυνάμεις να απολυτρωθεί.

Ο θάνατος, ως εχθρός του παλαιού Αδάμ, νικιέται από το νέο Αδάμ Χριστό. Πάνω στο Σταυρό, ο Χριστός δεν πέθανε τον εχθρό θάνατο, το θάνατο της αμαρτίας και της υποταγής στο κράτος του διαβόλου, αλλά πέθανε το φίλο και μακάριο θάνατο, αφού μ’αυτόν θανατώθηκε η αμαρτία. Με το θάνατό Του ο Χριστός κατάργησε τον εχθρό θάνατο. Το θάνατο, που ήρθε εξαιτίας της πτώσης του ανθρώπου και ο οποίος καταλύθηκε από την Ανάσταση. Ο θάνατος καταργείται μ’ αυτόν τον ίδιο το θάνατο και ο διάβολος νικιέται με το ίδιο του το όπλο. Έτσι, τα Πάθη του Σωτήρα αναδεικνύουν την αγάπη του Θεού για το δημιούργημά Του και γίνονται χαρμόσυνο μήνυμα για την Εκκλησία, αφού καταδεικνύουν το μέγεθος και τη δύναμη της παρεχόμενης χάρης του Θεού. Αυτής της χάρης, που έκανε τον άνθρωπο όχι μόνο μέτοχο του ενδόξου και σωτηρίου θανάτου του Κυρίου, αλλά και μέτοχο της Αναστάσεώς Του. Η Ανάσταση του Χριστού είναι η Ανάσταση του Χριστιανού. Ανήκει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και διατηρεί τον πιστό στη ζωή ως προσώπου εν Χριστώ. Η Ανάσταση είναι η μετοχή του ανθρώπου στην αιώνια και ακατάλυτη ζωή. Η Εκκλησία βιώνει το ήθος της Αναστάσεως ως νέο ήθος, ως ήθος αληθινής αγάπης και αληθινής ελευθερίας.

Για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς, η άρση του Σταυρού είναι έκφραση υπακοής και τέλειας αγάπης προς το Θεό. Είναι αντίδωρο και αντιπροσφορά προς το Κύριο που θυσιάστηκε τη σωτηρία όλων μας. Ζούμε σήμερα σε ένα κόσμο στον οποίο κυριαρχεί το αντισταυρικό πνεύμα. Μια κοινωνία που ορίζει ως ιδανικά την ικανοποίηση των παθών και την άνεση που τοποθετεί την ελευθερία όχι στη θυσία και την αγάπη, δηλαδή στο Σταυρό, αλλά στον εγωισμό. Ο κόσμος αυτός δεν θέλει να ακούει για εγκράτεια, για κυριαρχία στα πάθη, για νηστεία και άσκηση, αλλά κατά βάθος αρνείται το Σταυρό και δεν μπορεί να συναναστηθεί με το Χριστό. Μένει στη φθορά, το θάνατο και το αδιέξοδο.

Η Ορθόδοξη Πίστη είναι σταύρωση και ανάστασιμη χαρά. Αλλά η χαρά αυτή αποκτιέται με τα πάθη και τον πόνο. Διότι, για να σωθεί ο άνθρωπος, ο Κύριος ανέβηκε εκούσια στο Σταυρό. Και μετά την Σταύρωση και την Ανάσταση ήρθε η πραγματική χαρά. Άρα είναι απαραίτητο να σηκώσουμε κι εμείς το Σταυρό μας ούτως ώστε να συσταυρωθούμε και συναναστηθούμε με τον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Ίσως ο Σταυρός τρομάζει τον άνθρωπο, γιατί του διαλύει την άνεση.

Σήμερα δυστυχώς οι κοσμικοί άνθρωποι θέλουν να φτιάξουν έναν επίγειο παράδεισο χωρίς Σταυρό. Μας καλούν κι εμάς τους Χριστιανούς να εγκαταλείψουμε το σταυρικό τρόπο ζωής. Έαν ο Αντίχριστος πολεμά το Χριστό το κάνει διότι ο Χριστός είναι εσταυρωμένος και γι’αυτό αναστημένος. Αυτός ο Αντίχριστος, ως ψευδομεσσίας και ψευδοπροφήτης, υπόσχεται στους ανθρώπους επίγειο παράδεισο, λύτρωση και σωτηρία χωρίς σταυρό. Πως όμως μπορεί να υπάρξει παράδεισος χωρίς αγάπη και πως μπορεί να υπάρξει αληθινή αγάπη χωρίς το σταύρωμα του εγωϊσμού; Η επανάσταση κατά του εγωισμού είναι η πιο ριζική επανάσταση στο κόσμο, που χωρίς αυτή καμία αλλαγή στο καλύτερο δεν μπορεί να γίνει.

Ο Χριστός δέχθηκε ραπίσματα από τα ίδια του τα δημιουργήματα και σταυρώθηκε. Τα Πάθη και η Ανάσταση του Χριστού κατέλυσαν το κράτος του θανάτου και χάρισαν στους ανθρώπους την αιώνια ζωή. Με τη Σταύρωση του Χριστού η φύση συγκλονίστηκε και ταράχθηκε. Ο Αδάμ με το ξύλο έχασε τον Παράδεισο, ενώ ο ληστής με το ξύλο του σταυρού κέρδισε τον Παράδεισο. Η πλευρά του Χριστού είναι η πηγή της ζωής. Ο Χριστός συγχωρεί τους σταυρωτές Σου δείχνοντας την απέραντη μακροθυμία Σου. Οι Ιουδαίοι δείχνοντας την αχαριστία τους σταύρωσαν τον Χριστό, παρότι θεράπευσε τους ασθενείς και ανέστησε νεκρούς. Ο Χριστός αναστήθηκε με τη δική Του εξουσία πάνω στο θάνατο. Ο Χριστός όταν κλείστηκε στον τάφο κατέλυσε το βασίλειο του Άδη.

Ας ζητήσουμε τη χάρη από τον Κύριο, να μην αρνηθούμε το Σταυρό Του και το σταυρό μας, την αγάπη, το πνεύμα της θυσίας και προσφοράς, την ταπείνωση, την υπομονή στις δοκιμασίες, την εγκράτεια και την άσκηση. Τις στιγμές που ο εγωισμός τείνει να μας κυριαρχήσει, ας ατενίσουμε τον Εσταυρωμένο και ας σταυρώσουμε κάθε εγωιστική μας διάθεση και επιθυμία, κάθε αμαρτωλό πάθος, κάθε μνησικακία, οργή και θυμό μας. Αυτό το Πάσχα μας καλεί ο Κύριος δια του σταυρικού Του Πάθους να συσταυρωθούμε και να συναναστηθούμε με Εκείνον «τον αἰροντα τήν ἁμαρτία τοῦ κόσμου». Και από ανθρώπινη αδυναμία πέφτουμε και ενεργούμε αντισταυρικά, έχουμε τη δυνατότητα να μετανοήσουμε και δια της μετανοίας αυτής ας επανέλθουμε στη σταυρική ζωή. Το πίπτειν, λέει ο ιερός Χρυσόστομος ανθρώπινον, το εμμένειν εωσφορικόν, το μετανοείν θείον. Ας μην καθυστερούμε στη πορεία μας προς τον Χριστό, η χθες παρήλθε προ πολλού, ούτε καν την σήμερον ζώμεν, μας προέλαβεν η μεθαύριον.

Στο βάθος μας αναμένει το δράμα, το θαύμα και το βίωμα της Αναστάσεως, το κατ’ εξοχὴν βίωμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ας πορευθούμε προς αυτό το όραμα και βίωμα, όχι ασυγχώρητοι και όχι μη συγχωρήσαντες. Εύχομαι και προσεύχομαι καθώς θα φθάνουμε στο Πάσχα, η ψυχή μας να είναι έτοιμη και καθαρή σαν τον κενό (άδειο) τάφο να δεχθεί τον Αναστημένο Χριστό. Να δώσει λοιπόν ο Θεός πλούσια την ευλογία Του και κατά το υπόλοιπο διάστημα της Τεσσαρακοστής, και όλους να μας αξιώσει να φθάσουμε ενωμένοι και αγαπημένοι ενώπιον του Θεού ως δούλοι και μεταξύ μας ως αδερφοί, για να μπορέσουμε όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά να τον αντικρύσουμε Αναστάντα. Αμήν.