Καλό Τριώδιο...

Δε θα μπορούσε η Εκκλησία μας να βρει πιο πρόσφορο Ευαγγελικό ανάγνωσμα, για να δηλώσει την έναρξη της περιόδου αυτής, από την παραβολή «του Τελώνου και του Φαρισαίου» (Λουκ. 18, 9-14).

Ο Χριστός με την παραβολή αυτή μάς ομιλεί λοιπόν για δύο μόνο πρόσωπα. Ο ένας είναι ο Φαρισαίος, ένας φαινομενικά ευσεβής και πολύ θρήσκος, θα λέγαμε, άνθρωπος, ο οποίος ανήκει στη θρησκευτική ομάδα των Φαρισαίων που ήταν Νομοδιδάσκαλοι του Μωσαϊκού Νόμου, είχαν άκρα προσήλωση στους εξωτερικούς τύπους του νόμου και της λατρείας και έχαιραν της εκτίμησης, του σεβασμού και της αναγνώρισης των συνανθρώπων τους. Οι Φαρισαίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως τους μόνους καλούς, καθαρούς και ενάρετους, γι’ αυτό και κατηγορούσαν τους υπόλοιπους.

Ο άλλος είναι ένας Τελώνης, ένας φοροεισπράκτορας. Οι τελώνες θεωρούνταν άδικοι, κακοί, άρπαγες και αμαρτωλοί που κατέτρεχαν τον κόσμο.

Και οι δυο άνθρωποι εισέρχονται στο ναό.

Ο μεν Φαρισαίος στέκεται επιδεικτικά στο μέσον του και αρχίζει να προσεύχεται σχετικά με τον εαυτό του: «Θεέ μου, σ’ ευχαριστώ που δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους άρπαγας, άδικος, μοιχός, ή σαν αυτόν εδώ τον τελώνη. Εγώ νηστεύω δυο φορές την εβδομάδα και δίνω στο ναό το δέκατο απ’ όλα τα εισοδήματά μου».

Ο δε Τελώνης, σε αντίθεση με τον Φαρισαίο, στέκεται στο πίσω μέρος του ναού και δεν τολμά ούτε τα μάτια του να σηκώσει προς τον ουρανό. Χτυπά το στήθος του και λέει: «Θεέ μου, σπλαχνίσου με τον αμαρτωλό». Ο Χριστός λέγοντας αυτή την παραβολή, καταλήγει: «Σας βεβαιώνω πως αυτός έφυγε για το σπίτι του αθωωμένος και συμφιλιωμένος με το Θεό, ενώ ο άλλος όχι· γιατί όποιος υψώνει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί, κι όποιος τον ταπεινώνει, θα υψωθεί».

Η παραβολή μάς μιλά για την αληθινή προσευχή και μετάνοια. Είναι οδοδείκτης για την διάβασή μας μέσα από την περίοδο του Τριωδίου και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ως το Πάσχα. Θέτει ως οδηγό, ως ορθό πρότυπο την περίπτωση του Τελώνη και όχι αυτή του Φαρισαίου. 

Συνεπώς για μια αυθεντική βίωση του Τριωδίου, θα λέγαμε ότι η προσευχή δεν πρέπει να είναι επιδεικτική προς τους υπολοίπους, αλλά απλή, ταπεινή, καρδιακή, αληθινή, σα να μιλάμε στον πατέρα μας. Στην προσευχή δε χρειάζονται πολλά και σύνθετα λόγια, ο Θεός γνωρίζει τις ανάγκες μας και την προαίρεσή μας. Ο Τελώνης ξέρει την κατάστασή του και τα σφάλματά του. Τα λέει όλα μόνο με τη φράση «ὁ Θεὸς ἱλάσθητὶ μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Αυτή η πρόταση τα έχει όλα, την παραδοχή της παντοδυναμίας του Θεού, την αυτοσυνειδησία και επίγνωση της αμαρτωλότητας του ανθρώπου και την παράδοση της ζωής του στο έλεος του Θεού.

Επιπλέον, η προσευχή γίνεται πραγματική μέσα από την ταπείνωση, τα λόγια μας, ακόμη και τη στάση του σώματος, η οποία μαρτυρά τη διάθεση της ψυχής μας: όπως ο Τελώνης που δεν τολμά καν να κοιτάξει στον ουρανό, καθώς νιώθει τόσο αμαρτωλός και τόσο μικρός μπροστά στο Θεό. Η ταπείνωση και η αυτοσυνειδησία μάς οδηγούν με ασφάλεια στη μετάνοια.

Από την άλλη μεριά, δε θα πρέπει να είμαστε εγωιστές, υποκριτές, αλαζόνες, υπερόπτες και να κακολογούμε τους υπόλοιπους καυχόμενοι ότι τάχα εμείς είμαστε οι πιο καλοί, οι πιο άξιοι, οι πιο ευσεβείς. Ο κάθε ένας κάνει τον προσωπικό του αγώνα και ο Παντογνώστης Θεός σαφώς γνωρίζει τη διάθεση που έχουμε.

Ακόμα και η  φιλανθρωπία και η ελεημοσύνη δεν πρέπει να γίνονται επιδεκτικά, για να το βλέπουν οι άλλοι, όπως έκανε ο Φαρισαίος. Η τυπική και όχι ουσιαστική εφαρμογή της αγάπης είναι υποκριτική.

Η αγιότητα δεν κατακτάται από εμάς, όπως νομίζει ο Φαρισαίος, αλλά δωρίζεται από το Θεό στους ταπεινούς και μετανοημένους, όπως ο Τελώνης. Καθώς, «πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν, ταπεινωθήσεται· ὁ δὲ ταπεινών ἑαυτὸν, ὑψωθήσεται», δηλαδή, όποιος είναι ταπεινός θα εξυψωθεί από το Θεό και όποιος δεν είναι ταπεινός από μόνος του αλλά υπερόπτης, αυτός θα ταπεινωθεί από το Θεό.

Το σημερινό Ευαγγέλιο μάς μιλά για δυο ανθρώπους της εποχής του Χριστού· όμως ας μη γελιόμαστε, ο ευαγγελικός λόγος είναι αιώνιος, άχρονος, γι’ αυτό και πάντοτε επίκαιρος. Ανάλογες προσωπικότητες με αυτές του σημερινού ευαγγελίου υπάρχουν και σήμερα ανάμεσά μας. Ας κάνει ο καθένας μας την αυτοδιάγνωση και αυτοκριτική του. 

Πρωτοπ.  Σέργιος Μαρνέλλος