«Το Άγιο Πνεύμα στην ορθόδοξη Παράδοση»

Το Πνεύμα κατέρχεται στον κόσμο, αλλά το Πρόσωπό του κρύβεται σ' αυτήν ακόμη την επιφάνειά Του. Δε φανερώνεται παρά μόνο στις δωρεές και τα χαρίσματά Του. Το μεγάλο μυστήριο Το καλύπτει. Οι εικόνες Του στην Αγία Γραφή είναι ακαθόριστες και φευγαλέες: πνοή, πυρ, μύρο, χρίσμα, περιστερά, φλεγόμενη βάτος. Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος λέει: «Ελθέ το περιπόθητον Όνομα και θρυλούμενον, λαληθήναι δε παρ' ημών, όπερ ης, ή γνωσθήναι, οποίος ή ποταπός, όλως ημίν ανεπίδεκτον». Τότε στα Θεοφάνεια κατέρχεται από τον ουρανό εν είδει Περιστεράς και αναπαύεται πάνω στον Ιησού. Στις φανερώσεις Του, είναι μία κίνηση «προς τον Ιησού» με σκοπό να τον κάνει ορατό και φανερό. Η παρουσία Του κρύβεται εν τω Υιώ, όπως και η πνοή και η φωνή που σβύνουν μπροστά στο λόγο που κάνουν ν' ακουστή. Αν ο Υιός είναι η εικόνα του Πατρός και το Άγιο Πνεύμα η εικόνα του Υιού, το Πνεύμα, λένε οι Πατέρες, είναι το μόνο που δεν έχει την εικόνα Του σ' ένα άλλο Πρόσωπο, είναι ουσιαστικά μυστηριώδες.

Στα Θεοφάνεια το Άγιο Πνεύμα, ορατό απ' όλους, κατέρχεται πάνω στην ανθρώπινη φύση του Ιησού και αναπαύεται εκεί. Την ημέρα της Πεντηκοστής κατέρχεται στον κόσμο υποστατικά ως Πρόσωπο και ενεργεί μυστικά στην ανθρώπινη φύση, γίνεται μυστική πραγματικότητα της ανθρώπινης φύσεως. Συνεπώς ενεργεί μέσα μας, μας κινεί, μας δυναμώνει και, καθώς μας αγιάζει, μας μεταδίδει κάτι από την προσωπική Του φύση. Χωρίς να συγχέεται, το Άγιο Πνεύμα ταυτίζεται με μας, γίνεται η άλλη ύπαρξη της ζωής μας εν Χριστώ, πιο στενή σε μας (πιο πολύ κοντά μας) από μας τους ίδιους. Πραγματικά, η Περιστερά που αναπαύεται πάνω στον Υιό, τώρα αναπαύεται πάνω σε καθένα από τους «υιούς εν τω Υιώ», «σαν να ήταν η χάρη ομοούσια με τον άνθρωπο», σημειώνει ο Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος. Αυτή είναι η επάνοδος στην κανονική κατάσταση της φύσεως: «Αγίω Πνεύματι, πάσα η κτίσις καινουργείται, παλινδρομούσα εις το πρώτον». 
Μ' αυτή τη μυστική πραγματικότητα, που η Εκκλησία ζει μέσα στο ιερατικό και λειτουργικό της μυστήριο, έρχεται σε αντίθεση προς κάθε στατική κατεστημένη οντολογία• οι ζωοποιές ενέργειες του Αγίου Πνεύματος την καθιστούν πραγματικά, ουσιαστικά δυναμική.

Παύλος Ευδοκίμωφ