«Η Πόλις εάλω!»

Χάρη στα απόρθητα τείχη της και στην ισχύ του βυζαντινού κράτους, η Κωνσταντινούπολη έμεινε απόρθητη για σχεδόν 1.000 χρόνια.
Γνώρισε πολλές πολιορκίες από πολλούς πολιορκητές, αλλά έμελλε να πέσει για πρώτη φορά το 1204 στα χέρια των Σταυροφόρων.
Οι Βυζαντινοί ξαναπήραν στην κατοχή τους την Κωνσταντινούπολη το 1261 και τη διατήρησαν για σχεδόν 200 χρόνια ακόμη.
Όταν…
Στις 29 Μαΐου του 1453, ημέρα Τρίτη, «η Πόλις εάλω!».
«Πήραν την Πόλην πήραν την».
«Θλίψις απαραμύθητος έπεσεν τοις Ρωμαίοις».
«Η Ρωμανία πάρθεν!».
«Η σκλάβα η Πόλη κάθεται στο Βόσπορο και κλαίει».
«Μα η πομπή με τ’ άγια λείψανα / δίχως πια ν’ αποκριθεί / πάει, την πήραν τα καράβια / κ’ έγινε άφαντη η πομπή. Κι απ’ τις ίδιες πόρτες διάπλατες / πριν το στοχαστείς, / ο Σουλτάνος καβαλάρης / μπήκε, ο χαλαστής!».
«Σε όλη την Πόλη», γράφει ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, «τίποτε άλλο δεν έβλεπες παρά αυτούς που σκότωναν και αυτούς που σκοτώνονταν, αυτούς που κυνηγούσαν και κείνους που έφευγαν».
Και ο άγγλος ιστορικός Στήβεν Ράνσιμαν αναφέρει:
«Στις 29 Μαΐου του 1453, ένας Πολιτισμός σαρώθηκε αμετάκλητα. Είχε αφήσει μια ένδοξη κληρονομιά στα γράμματα και στην τέχνη. Είχε βγάλει χώρες ολόκληρες από την βαρβαρότητα και είχε δώσει σε άλλες την εκλέπτυνση των ηθών. Η δύναμή του και η ευφυΐα του προστάτεψαν πολλούς αιώνες την Χριστιανοσύνη. Για 11 αιώνες η Κωνσταντινούπολις ήταν το κέντρο ενός κόσμου φωτός».
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έπεσε στα τείχη, μαχόμενος σαν απλός στρατιώτης. Η φράση του: «την πόλιν ου σοί δίδομεν κοινή γάρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεθα και ου φεισόμεθα της ζωής ημών», δείχνει ότι η Πόλη δεν παραδόθηκε, αλλά το πνεύμα της παραμένει ολοζώντανο.
«Και ο τελευταίος Αυτοκράτορας δεν είναι απλώς μαρμαρωμένος, όπως τον θέλουν οι θρύλοι της άλωσης, αλλά διαφεντεύει σε όσους αισθάνονται Ρωμιοί, με την πνευματική οικουμενική αντίληψη του όρου.
Γιατί μπορεί να χάθηκε η αυτοκρατορία, έμεινε, όμως, η Μεγάλη Εκκλησία, ως εθναρχούσα δύναμη των ορθόδοξων λαών. Με την Άλωση της Πόλεως χάνουμε την αίγλη της αυτοκρατορίας και κερδίζουμε την ευλογία της δοκιμασίας.
Δεν θρηνούμε, έτσι, για την πτώση, αλλά δοξάζουμε το πνεύμα και την ομορφιά αυτού του πολιτισμού και αυτής της παραδόσεως, που μπόρεσε να εισδύσει μέσα στο βάθος της τελευταίας Θείας Λειτουργίας στην Αγία Σοφία και έτσι εισχώρησε μέσα στο πνευματικό DNΑ της ανθρωπότητας» (Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος).