Η εορτή των Χριστουγέννων...

Η εορτή των Χριστουγέννων δεν είναι μια εορτή συναισθηματικής ανάπαυλας ούτε μια τελετουργική υπενθύμιση παρελθόντος.

Είναι γεγονός που μετατοπίζει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο νοείται ο Θεός, ο άνθρωπος και η ιστορία. Η Ενανθρώπηση δεν προστίθεται στη θεολογία και τη διαρρηγνύει.

Ο Θεός δεν εμφανίζεται ως κορύφωση νοήματος, αλλά ως αρχή ευάλωτη, ως ζωή που δεν κατέχει λόγο ούτε εξουσία.

Το χριστουγεννιάτικο γεγονός εισάγει μια θεολογία της έκθεσης: ο Θεός παραδίδεται στον κόσμο χωρίς εγγυήσεις. Όπως το διατυπώνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος στον Λόγο του για τα Θεοφάνια: «Ὁ ἄσαρκος σαρκούται, ὁ Λόγος παχύνεται, ὁ ἀόρατος ὁρᾶται». Η θεία αλήθεια δεν εμφανίζεται ως σύστημα, αλλά ως σώμα που μπορεί να πληγωθεί.

Το γεγονός ότι ο Θεός γίνεται παιδί δεν λειτουργεί συμβολικά, αλλά αποκαλυπτικά. Η παιδικότητα δεν είναι ρομαντικό περίβλημα της Γεννήσεως, αλλά ο τόπος όπου φανερώνεται η αλήθεια της ανθρώπινης ύπαρξης.

Το παιδί δεν κατέχει, δεν παράγει, δεν αποδίδει.

Υπάρχει.

Και ακριβώς αυτή η ύπαρξη, απογυμνωμένη από χρησιμότητα, καθίσταται το κριτήριο της σωτηρίας.

Η πατερική θεολογία είναι σαφής και αμετακίνητη: «Τὸ γὰρ ἀπρόσληπτον, ἀθεράπευτον· ὃ δὲ ἥνωται τῷ Θεῷ, τοῦτο καὶ σώζεται» (Γρηγόριος ο Θεολόγος, Ἐπιστολή 101).

Αν ο Θεός δεν προσλάμβανε την παιδικότητα, η παιδικότητα θα έμενε έξω από τη σωτηρία. Η αξία του παιδιού δεν έγκειται σε αυτό που θα γίνει, αλλά σε αυτό που ήδη είναι.

Η Γέννηση του Χριστού εισάγει έτσι μια νέα χρονικότητα.

Όχι τον χρόνο της επιτάχυνσης, αλλά τον χρόνο της αναμονής. Όχι τον χρόνο της απόδοσης, αλλά τον χρόνο της κύησης και της σιωπής.

Το παιδί δεν επισπεύδει την ιστορία.

Την κρατά ανοιχτή.

Στον χριστουγεννιάτικο χρόνο, η καθυστέρηση δεν είναι αποτυχία αλλά τρόπος υπάρξεως.

Η Εκκλησία γεννιέται μέσα σε αυτή τη χρονικότητα, όχι ως μηχανισμός διαχείρισης νοήματος, αλλά ως κοινότητα που μαθαίνει να αντέχει την αδυναμία.

Εκεί όπου το παιδί δεν αντέχεται, η Εκκλησία κινδυνεύει να χάσει τη μνήμη της Γεννήσεως.

Στον σύγχρονο κόσμο, τα παιδιά ζουν συχνά μέσα σε μια αδιόρατη αλλά διαρκή πίεση: να ωριμάσουν γρήγορα, να προσαρμοστούν, να ανταποκριθούν.

Η παιδικότητα μετατρέπεται σε στάδιο που πρέπει να ξεπεραστεί.

Το χριστουγεννιάτικο γεγονός, όμως, δεν επιτρέπει αυτή τη λογική.

Το παιδί της φάτνης δεν καλείται να αποδείξει τίποτε. Η ύπαρξή του αρκεί. Και αυτή η επάρκεια εκθέτει τον κόσμο. Όχι ως καταγγελία, αλλά ως κρίση: κρίση με την πατερική έννοια της διάκρισης. Ο κόσμος αποκαλύπτεται ως χώρος φιλοξενίας ή ως χώρος απόρριψης.

Η θεολογία των Χριστουγέννων δεν μπορεί να αποσπαστεί από το σώμα. Το παιδί υπάρχει ως σώμα που χρειάζεται τροφή, ζεστασιά, φροντίδα.

Η σάρκωση δεν είναι ιδέα, αλλά βιολογική, κοινωνική, υλική πραγματικότητα.

Γι’ αυτό και η Εκκλησία δεν μιλά για σωτηρία έξω από τη σχέση.

Ο Θεός δεν σώζει αφηρημένα, αλλά μέσα από την εγγύτητα. Ο χριστουγεννιάτικος λόγος δεν είναι λόγος αυτάρκειας, αλλά λόγος κοινωνίας. Εκεί όπου το παιδί γίνεται αόρατο, η κοινωνία χάνει την ικανότητα να νοηματοδοτεί το σώμα.

Μια κοινωνία αποκαλύπτει τη θεολογία της μέσα από το πώς αντιμετωπίζει τα παιδιά της. Αν τα παιδιά αντιμετωπίζονται ως κόστος, ως βάρος ή ως μελλοντικό κεφάλαιο, τότε το γεγονός της Γεννήσεως έχει ήδη αποσυρθεί από το κέντρο. Το παιδί της φάτνης δεν επιτρέπει τέτοιες μεταθέσεις. Στέκεται σιωπηλό και αδιαπραγμάτευτο.

Τα Χριστούγεννα, τελικά, δεν ζητούν συναίνεση αλλά μετατόπιση βλέμματος.

Να μάθουμε να βλέπουμε τον κόσμο από το ύψος του παιδιού. Όχι για να εξιδανικεύσουμε, αλλά για να αναγνωρίσουμε.

Εκεί όπου το παιδί προστατεύεται, ακούγεται και χωρά, εκεί συνεχίζεται πραγματικά η Ενανθρώπηση.

Και τότε η εορτή παύει να είναι αναπαράσταση και γίνεται γεγονός: ο Θεός γεννιέται ξανά μέσα στην ιστορία, όχι ως ιδέα, αλλά ως ζωή που αξίζει πριν αποδώσει, πριν ωριμάσει, πριν δικαιολογηθεί.

Μάνος Λαμπράκης