«Η Κοίμηση της Παναγίας»

 

Γύρω στριμωγμένοι οι απόστολοι κι οι άγγελοι. Ο Παύλος και ο Θεολόγος Ιωάννης ασπάζονται την Παναγιά. Μπροστά στο νεκροκρέβατο ένας Εβραίος με κομμένα χέρια που κρέμονται πίσω του. Όλα αυτά τα στοιχεία βρίσκουμε στην παραδοσιακή εικόνα για την «Κοίμηση». Ο Θεόφιλος στη σύνθεσή του έχει τους έντεκα απόστολους και στη θέση που στην παραδοσιακή εικόνα υπάρχει το ξαφτέρουγο, αυτός βάζει το θεϊκό μάτι. Επίσης, στην εικόνα του δεν υπάρχουν τα σπίτια, τα μανουάλια με λαμπάδες αναμμένες, δίπλα στο νεκροκρέβατο, οι άγιοι ιεράρχες Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, ο Ιερόθεος και Τιμόθεος να βαστάνε ευαγγέλια, γυναίκες να κλαίνε, οι δώδεκα απόστολοι να έρχονται μέσα σε σύννεφα, ο Δαμασκηνός Ιωάννης να βαστά χαρτί, ο άγιος Κοσμάς ο ποιητής.

Στην παραδοσιακή εικόνα, η «Κοίμηση της Θεοτόκου», όπως μας περιγράφει ο Διονύσιος ο εκ Φουρνά (Αγράφων) ιερομόναχος στο βιβλίο του «Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης» (Εν Πετρουπόλει 1909) ζωγραφίζεται έτσι: «Σπίτια και μέσον η Παναγία κειμένη επί κλίνης νεκρά, έχουσα έμπροσθέν της σταυρωμένα τα χέρια, και πλησίον της κλίνης ένθεν και ένθεν μανουάλια με λαμπάδας αναμμένας· και εις Εβραίος έμπροσθεν της κλίνης, έχων κομμένα τα χέρια, κρεμασμένα εις την κλίνην, και έμπροσθεν αυτού εις άγγελος με γυμνό σπαθί· και εις τους πόδας της ο απόστολος Πέτρος θυμιών με θυμιατόν, και εις την κεφαλήν της ο άγιος Παύλος και ο θεολόγος Ιωάννης ασπαζόμενοι αυτήν· και γύρωθεν οι λοιποί απόστολοι και οι άγιοι ιεράρχαι Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, Ιερόθεος και Τιμόθεος, βαστάζοντες ευαγγέλια, και γυναίκες κλαίουσαι· και επάνωθεν αυτής ο Χριστός βαστών εις τας αγκάλας του την αγίαν αυτής ψυχήν λευκοφόρον· και γύρωθεν αυτού φως πολύ και πλήθος αγγέλων, και άνωθεν εις τον αέρα πάλιν οι δώδεκα απόστολοι ερχόμενοι μετά νεφελών· και εις την δεξιάν άκρην του σπιτίου ο Δαμασκηνός Ιωάννης βαστών χαρτί λέγει: "Αξίως ως έμψυχον σε ουρανόν υπεδέξαντο ουράνια, πάναγνε, θεία σκηνώματα, και παρέστηκας" κτλ. Και εις την αριστεράν ο άγιος Κοσμάς ο ποιητής βαστών χαρτί λέγει: "Γυναίκα σε θνητήν αλλ' υπερφυώς και μητέρα Θεού ειδότες, πανάμωμε"».

«Η Κοίμηση της Παναγίας», όπως τη βλέπουμε στις φορητές εικόνες και στις πιο πολλές τοιχογραφίες, ιστορείται με κατάνυξη στο θρησκευτικό «δρώμενο» για την κηδεία της. Η Παναγιά στο νεκροκρέβατό της εικονίζει την κιβωτό με το αγίασμα, καθώς προεικονίστηκε στην Παλαιά Διαθήκη με τον ψαλμό ΡΛΑ (8) από τον Δαβίδ «Ανάστηθι Κύριε εις την ανάπαυσίν Σου Συ και η κιβωτός του αγιάσματός Σου».