«Το Πνεύμα το Άγιο»

Του Αιδεσιμολογιωτάτου Πρωτοπρεσβυτέρου Ιωάννου Κίτσιου

«Ο πραγματικός σκοπός της ζωής είναι η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος», είχε πει κάποτε ο όσιος Σεραφείμ του Σαρώφ. Αλλά και η Εκκλησία σύσσωμη σε κάθε Θεία Λειτουργία ομολογεί την πίστη της στη θεότητά Του, στο Σύμβολο της Πίστεως. Αυτή είναι και η ομολογία του νεοεισερχόμενου μέλους στους κόλπους της Εκκλησίας. «Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ κύριον, τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν».

Από τα πρώτα χρόνια δημιουργήθηκε σοβαρό πρόβλημα στους κόλπους της εκκλησίας για την Τριαδικότητα του Θεού. Αν δηλαδή και τα τρία πρόσωπα είναι ένας Θεός. Το ανθρώπινο μυαλό αδυνατούσε να καταλάβει πώς μία φύση αποτελείται από τρία πρόσωπα. Πολλά προβλήματα δημιουργήθηκαν όταν προσπάθησαν να ερμηνεύσουν οι άνθρωποι το θεό με φιλοσοφικούς όρους.

Πρώτα ασχολήθηκαν με το Χριστό και αν Αυτός είναι Θεός. Η απάντηση δόθηκε στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια το 325. Έπειτα οι πνευματομάχοι με αρχηγό το Μακεδόνιο αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως αμφισβήτησαν την θεότητα του Αγίου Πνεύματος. Κι εδώ η απάντηση δόθηκε από Θεοφώτιστους πατέρες που μιλούσαν οδηγούμενοι από το Άγιο Πνεύμα. Το πρόβλημα λύθηκε το 381 στη Κωνσταντινούπολη από τη Β΄ Οικουμενική Σύνοδο.

Αν όμως ρίξουμε μια προστατευτική ματιά στην Αγία Γραφή με τη βοήθεια του Θεού θα δούμε ότι ο ίδιος ο Χριστός μιλάει για τη θεότητα του Αγίου Πνεύματος όπως μίλησε και για τον Θεό πατέρα αλλά και για τον Εαυτό του. Δηλαδή ο ίδιος ο Θεός αποκαλύπτοντας τον Εαυτό του μας πληροφορεί ότι αποτελείται από τρία πρόσωπα ή υποστάσεις.

Η πρώτη μαρτυρία είναι από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (28,19). Ο Χριστός απευθύνεται στους μαθητές Του και καθορίζοντας το έργο τους λέει «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντας αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Εδώ ο Χριστός αποκαλύπτει και τα πρόσωπα και τη φύση του Θεού. Με τη λέξη «όνομα» φαίνεται η μία κοινή φύση, η ίδια τιμή και η ίδια θέση των τριών προσώπων. Κανείς δεν είναι ανώτερος και κανείς κατώτερος Θεός. Έπειτα ο Χριστός αριθμεί και τα τρία πρόσωπα ξεχωριστά.

Η δεύτερη μαρτυρία υπάρχει πάλι στο Ματθαίον (12, 31-32). Ο Χριστός αναφέρεται στην βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος. Την θεωρεί ασυγχώρητη αμαρτία επειδή ακριβώς απευθύνεται στο Θεό. Τοποθετεί το Άγιο Πνεύμα πάνω από την ανθρώπινη φύση. Το ονομάζει δε ως πρόσωπο πραγματικό και όχι ως μια αόριστη δύναμη ή θεϊκή ενέργεια -είναι πρόσωπο και ως πρόσωπο δέχεται τη βλασφημία.

Στο κατά Ιωάννην (14,16) ο Χριστός αναφέρεται σ' ένα διάλογο που θα διεξαχθεί μετά την αναχώρησή Του από τη γη μεταξύ των προσώπων του Θεού. Ο Υιός ως παράκλητος (παρηγορητής) αναχωρώντας απ' τη γη δε θα αφήσει τον κόσμο μόνο του αλλά όπως λέει «εγώ ερωτήσω τον πατέρα και άλλον παράκλητον δώσει υμίν, ίνα μένη μεθ’ υμών εις τον αιώνα». Η λέξη «άλλον παράκλητο» δείχνει τον ερχομό ενός άλλου προσώπου που έχει ένα ιδιαίτερο έργο να εκτελέσει και θα μείνει μέσα στην Εκκλησία ως το τέλος του κόσμου.

Τέλος από το κατά Ιωάννην μαθαίνουμε και μία ιδιότητα του Αγίου Πνεύματος, την ιδιαίτερη προσωπική λειτουργία Του. «όταν δε έλθει ο παράκλητος (…) το Πνεύμα της αληθείας ο παρά του πατρός εκπορεύεται (…)». Εδώ ο Χριστός, μας δείχνει και το πρόσωπο και τη Φύση του Αγίου Πνεύματος. Υπάρχει μέσα ως ίδια Φύση - ουσία, στον Πατέρα. Δεν είναι δημιούργημα γιατί ο Χριστός λέει «εκπορεύεται», όχι κατασκευάζεται.

Άλλες μαρτυρίες υπάρχουν από τους Αποστόλους Παύλο στην Α΄ επιστολή προς Κορινθίους (2, 10-11) και από τον Πέτρο στις Πράξεις των Αποστόλων, το λεγόμενο και Ευαγγέλιο του Αγίου Πνεύματος (Πράξ. 5, 3-4).

Ως Χριστιανοί Ορθόδοξοι αποδεχόμαστε τη Θεότητα του Αγίου Πνεύματος, έτσι δεν υπάρχει λόγος να αναφερθούμε στις αποφάσεις της Β΄ Οικουμενικής Συνόδου. Θα αναφερθούμε σ' έναν ύμνο της Πεντηκοστής για να δούμε το ρόλο του παράκλητου τον οποίο δια του Υιού έπεμψε ο Πατήρ. Τι κάνει δηλαδή το Άγιο Πνεύμα στην Εκκλησία; «Πάντα χορηγεί το Πνεύμα το άγιον (…) όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας».

Άρα λοιπόν τα πάντα δίνονται στην Εκκλησία από το Άγιο Πνεύμα. Αυτό εξαγιάζει τη ζωή τον Χριστιανών και ενεργεί σε όλα τα Μυστήρια. Αυτό μοιράζει την ποικιλία των χαρισμάτων μέσα στο σώμα της Εκκλησίας σε κάθε μέλος χωριστά. Αυτό είναι που παρακαλεί ο επίσκοπος ή ο ιερέας να μεταβάλλει την ώρα της Θείας Λειτουργίας το ψωμί και τον οίνο σε Σώμα και Αίμα Χριστού. «Μεταβαλών το Πνεύματί σου τω Αγίω». Τούτο χρόνια ο ιερέας μαρτυρεί και τη θεότητα του παράκλητου γιατί μόνο ο Θεός ο Δημιουργός της ύλης μπορεί να μεταβάλει τη φύση της ύλης σε κάποια άλλη ύλη.

Ας μείνουμε στη δεύτερη πρόταση για λίγο. Αφορά τη συγκρότηση της Εκκλησίας. Το Άγιο Πνεύμα συγκροτεί το θεσμό της Εκκλησίας στον ιστορικό χρόνο, στον παρόντα κόσμο. Φανερώνει την προαιώνια ύπαρξή της στα πρόσωπα του Θεού, αλλά και στο Θεανθρώπινο πρόσωπο του Χριστού όπου γίνεται η ένωση κτιστού ανθρώπου και Άκτιστου Θεού. Μέσω της Πεντηκοστής η Εκκλησία εισέρχεται σ' ένα νέο στάδιο (τρόπο) ύπαρξης όπου ο Χριστός προσφέρει τον εαυτό του για τη σωτηρία των ανθρώπων. Μέσα στην Εκκλησία φανερώνεται η επιθυμία του Θεού για την «εν Χριστώ» σωτηρία των ανθρώπων. Η φανέρωση αυτή γίνεται με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Το Άγιο Πνεύμα οδηγεί τον άνθρωπο σε μία νέα ζωή και του αποκαλύπτει τον τελικό προορισμό του. Αποκαλύπτει την «εν Χριστώ» ζωή που δεν είναι άλλη από τη Βασιλεία του Θεού. Με την έλευση του παρακλήτου πραγματοποιείται η υπόσχεση του Θεού για τη σωτηρία του κόσμου. «Σας συμφέρει να φύγω εγώ, διότι αν δε φύγω, ο Παράκλητος δε θα έλθει σε εσάς», είπε ο Χριστός στους Αποστόλους (Ιω. 16,7).

Ας δούμε όμως τον Παράκλητο στη ζωή μας, στην καθημερινότητά μας. Η ζωή στην Εκκλησία χαρακτηρίζεται ως «πνευματική» και οι άνθρωποι ως «πνευματικοί». Η σημασία είναι εδώ διαφορετική δεν αφορά το κοσμικό πνεύμα, την κοσμική μόρφωση. Ο πνευματοφόρος άνθρωπος είναι αυτός που φέρει μέσα του ένοικο τη Θεότητα, μπορεί να είναι αναλφάβητος αλλά να έχει τη Θεία γνώση.

Το Πνεύμα είναι αυτό που μας παρηγορεί σε όλες τις δύσκολες καταστάσεις της ζωής μας. Καλούμε τον Χριστό, τον «ιατρό των ψυχών και των σωμάτων» μας να μας θεραπεύσει σαν καλός Σαμαρείτης κι Εκείνος επιχέει «έλαιον και οίνον» στις πληγές μας. Μας στέλνει τον Παράκλητο, θεραπεία από την αμαρτία, σύντροφο στη ζωή, στήριγμα στις πτώσεις μας.

Είναι Αυτό που μας νοιώθει την ώρα της πνευματικής ασθένειας και οδηγεί την προσευχή μας στον Ουράνιο Πατέρα. Μας διδάσκει και μας προετοιμάζει για κάθε δύσκολη στιγμή μας. Έχοντας το Άγιο Πνεύμα μαζί μας «πάσαν νυν αποθώμεθα  μέριμνα» αφήνουμε τα πάντα στο Θεό.

Το Άγιο Πνεύμα είναι η πρόταση της Εκκλησίας για τις ανάγκες του κόσμου. Είναι ο μόνος γνήσιος Θεραπευτής της ανθρώπινης φύσης. Είναι η Απάντηση στις ερωτήσεις μας, το Φως στη ζωή μας, η Θύρα της Βασιλείας του Θεού, ο θησαυρός ο κρυμμένος στον αγρό, ο πλούτος του κόσμου. Ο Ευαγγελιστής της σωτηρίας μας.

Ας εκμεταλλευτούμε το Βάπτισμα, την ώρα της Πεντηκοστής μας, και ας προσπαθήσουμε να αναζωπυρώσουμε τα χαρίσματα που μας δόθηκαν με Χρίσμα κάνοντας το πλήρωμα της Θεότητος ένοικο της καρδίας μας. Αμήν.