Λειτουργία στη Μονή Πατέρων

Προεξάρχοντος του ηγουμένου της Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής Γενεσίου της Θεοτόκου Βελλάς Ιωαννίνων Αρχιμανδρίτου Δοσιθέου, τελέσθηκε σήμερα το πρωί η Θεία Λειτουργία στη Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου - Πατέρων, που αποτελεί Μετόχι της Βελλάς και βρίσκεται στο Λίθινο, λίγο έξω από τη Ζίτσα.

Παρά τη βροχή που έπεφτε απ' το πρωί, πολλοί ήταν οι προσκυνητές που προσήλθαν στην ιστορική αυτή Μονή της Μητροπόλεώς μας, τόσο από την πόλη των Ιωαννίνων όσο και από τη γύρω περιοχή. 

Για πολλά χρόνια η Μονή των Πατέρων ήταν εγκατελελειμένη. Τον τελευταίο καιρό, όμως, χάρη στις επίμονες προσπάθεις του π. Δοσιθέου η κατάσταση αλλάζει και γίνονται τα πρώτα σταθερά και αποφασιστικά βήματα για τη συντήρησή της, με σκοπό να μπορέσει σύντομα να λειτουργήσει ξανά.

Πορεία στο χρόνο:

Υπήρξε στη μακρόχρονη ιστορία του, ένα από τα πιο πλούσια μοναστήρια της Ηπείρου και μαζί μ' αυτό του Προφήτη Ηλία, από τα πιο μεγάλα. Μάλιστα οι ιστορικοί αναφέρουν ότι το μοναστήρι των Πατέρων ήταν πιο πλούσιο και πιο μεγάλο απ' αυτό του Προφήτη Ηλία στη Ζίτσα. Άλλωστε η σημαντικότητά του αυτή δικαιολογείται και από το γεγονός ότι πολλοί ιστορικοί, γεωγράφοι, περιηγητές αναφέρονται σ' αυτό. Είχε στην κατοχή του τεράστιες εκτάσεις γης ενώ η περιουσία του έφθανε μέχρι τη Βλαχιά και τη Ρωσία, όπως θα πούμε παρακάτω.

Ο Λαμπρίδης στα ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ υποστηρίζει πως αρχικά η έδρα της Μονής ήταν δεξιά του Καλαμά, στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Άγνωστο πότε, η έδρα της Μονής μεταφέρεται στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου, δίπλα στο Θεογέφυρο και το 1668 μεταφέρεται στη θέση που βρίσκεται σήμερα.
Συγκεκριμένα στο βιβλίο του ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ τεύχος έκτον, ΙΕΡΑ ΕΝ ΗΠΕΙΡΩ ΣΚΗΝΩΜΑΤΑ ΕΞ ΑΛΛΟΔΑΠΗΣ ΔΩΡΕΩΝ ΤΥΧΟΝΤΑ, σημειώνει : " …Η δε των Πατέρων παραποτάμιος ούσα απέναντι από του χωρίου Λιθίνου και επί βράχου πετρώδους. Έκειτο δε αυτή κατ' αρχάς μεν εις την δεξιάν όχθην του Θυάμιδος, ένθα και παρεκκλήσιον του Αγίου Αθανασίου σώζεται. Εκείθεν Δε μετετέθη επί του Θεογύρου, ένθα και ναός Αγίου Νικολαόυ υπάρχει, τω δε 1668 όπου και νυν παρ' αρχαιότατα ασκητήρια εκτίσθη…".

Ο Βασίλειος Οικονόμου στο βιβλίο του Η ΖΙΤΣΑ, ΚΩΜΟΠΟΛΗ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ, έκδοση 1979, σελίδες 108-109, αναφερόμενος στη Μονή των Πατέρων σημειώνει: "…Όταν το μοναστήρι αυτό ήταν στην δεξιά όχθη του Καλαμά και στο Θεογέφυρο, ήταν εντελώς ασήμαντο. Ύστερα όμως από την οριστική του μεταφορά έφθασε σε μεγάλη οικονομική ακμή…" Και προσθέτει για την περιουσία της Μονής:
"…Όλη η τεράστια έκταση από το Θεογέφυρο μέχρι της πηγής Τριάμινα ήταν ιδιοκτησία του...". Σύμφωνα λοιπόν με αυτές τις δυο μαρτυρίες η έδρα της Μονής δεν ήταν από την αρχή στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα.
Ωστόσο, από επιγραφή που βρέθηκε πάνω από την κυρία είσοδο του ναού, στο εσωτερικό μέρος, όπως την κατέγραψε ο Χρήστος Σούλης στο βιβλίο του "Επιγραφαί και ενθυμήσεις Ηπειρωτικαί" μαθαίνουμε πως το καθολικό του μοναστηρίου θεμελιώθηκε στα 1590 μ.Χ.

Βλέπουμε μια διαφορά 78 χρόνων από την χρονολογία που θεμελιώθηκε ο καθολικός του ναού, μέχρι την χρονολογία όπου μεταφέρεται η έδρα της μονής. Αυτό σημαίνει, εφ 'όσον δεχθούμε τις χρονολογίες που μας δίνουν οι ιστορικοί ως πραγματικές, ότι για 78 χρόνια συνυπάρχουν οι δύο ιεροί χώροι και το μοναστήρι έχει την έδρα του σ' αυτόν του Αγίου Νικολάου. Πάντως σε ότι αφορά την χρονολογία μεταφοράς της έδρας του μοναστηριού, το 1668 στην σημερινή του θέση, εκτός από τον Λαμπρίδη, την μνημονεύει και ο Αραβαντινός, ο οποίος έγραψε για την Ήπειρο μερικά χρόνια πριν τον Λαμπρίδη (ο Αραβαντινός έγραψε στα 1866 και ο Λαμπρίδης στα 1888).

Ο Εμμανουήλ Γεωργιάδης στο βιβλίο του για τη Ζίτσα, έκδ. 1889, στη σελ.30 σημειώνει τα εξής σχετικά με την εκκλησία του Αγίου Νικολάου και της Μονής Πατέρων : "…Μονή Αγίου Νικολαόυ: Δεξίοθεν του ποταμού και εγγύτατα του Θεογέφυρου κείται ο Άγιος Νικόλαος μονίδριον αρχαιότατον, διατηρόν έτι τα κατηχούμενα. Τα εισοδήματα τούτου ως και τα της ετέρας του Αγίου Αθανασίου αντίπερον της κειμένης, ηρπάγησαν υπό των μοναχών της Μονής των Πατέρων…". Και ο Γεωργιάδης δηλαδή υποστηρίζει ότι ο Άγιος Νικόλαος ήταν Μοναστήρι όταν χτίστηκε το καθολικό της Μονής Πατέρων και για ένα χρονικό διάστημα λειτουργούσαν ταυτόχρονα...