Αρχιμανδρίτης Δοσίθεος*, «Σαρακοστή στην Πόλη»

Ανοίγω το διαβατήριο… Θέλω να περάσω ένα τριήμερο της Αγίας Τεσσαρακοστής στην Πόλη. Και μάλιστα την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως. Κάποιος εκλεκτός φίλος προ ολίγων ημερών σε ερώτηση μου «γιατί θα πάς στην Πόλη»; μου απήντησε: «Για να προσκυνήσω τον Tίμιο Σταυρό». Έτσι απλά. Ξεκινάμε κι εμείς να προσκυνήσουμε το σεβάσμιον Ξύλον. Έτσι απλά. Και μας περίμεναν εκεί πνευματικές εμπειρίες και εκπλήξεις, που δύσκολα μπορούν να καταγράψουν στο άψυχο χαρτί.

Εσπερινός στον Πατριαρχικό Ναό
Στις τέσσαρες το απόγευμα ο Πατριάρχης κατέρχεται στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου. Άρχεται ο εσπερινός της Σταυροπροσκυνήσεως. Το όλο νόημα της Σταυρικής θυσίας του Κυρίου εμπεριέχεται στο δοξαστικό του εσπερινού εις ήχον τρίτον:
«Χριστέ ο Θεός ημών, ο την εκούσιον σταύρωσιν εις κοινήν εξανάστασιν του γένους των ανθρώπων καταδεξάμενος… ανάστηθι πολέμησον τους πολεμούντας ημάς ως παντοδύναμος».

Η Σταυροπροσκύνησις
Σήμερα, Κυριακή, έχομε «Πατριαρχικήν και Συνοδικήν Χοροστασίαν». Που σημαίνει: Ο Πατριάρχης ως ηγούμενος μοναστικής αδελφότητος θα συμπροσευχηθή μετά της Ιεράς Συνόδου και θα συμπροσκυνήση τον Τίμιον Σταυρόν, αλλά δεν θα λειτουργήσει…
Έρχεται η ώρα της δοξολογίας… Μετά το πέρας αυτής οι ψάλται μεταβαίνουν εις την βορείαν Πύλην του Αγίου Βήματος και άρχονται του ασματικού τρισαγίου. Εξέρχεται ο Τίμιος Σταυρός. Επί δίσκου στολισμένος με άνθη. Τρία ανημμένα κυρία τον περιβάλλουν. Αίρεται επί της κεφαλής του Μεγάλου Αρχιμανδρίτου. Προπορεύονται το διβάμβουλον, τα εξαπτέρυγα, δύο λαμπάδες. Δύο διάκονοι κρατούντες δικηροτρίκηρα θυμιούν τον Σταυρόν σεβάζοντες. Μικρός και απλούς ο Σταυρός. Μα μέσα στην ασημένια θήκη του κρύβει ένα θησαυρό. Τίμιο Ξύλο… Και να μη λησμονήσω το κυριότερον. Η μικρή καμπάνα του Πατριαρχείου σημαίνει πένθιμα. Η Μεγάλη Εκκλησία αίρει τον Σταυρό της. Πενθεί και προσδοκά ανάστασιν. Ο Τίμιος Σταυρός φθάνει εις το μέσον του Ναού. Ο Πατριάρχης κατέρχεται του θρόνου. Ο ιερεύς υψοί τον δίσκον. «Σοφία ορθοί». Τοποθετεί τον δίσκον επί του τρισκελίου. Θυμιά καί ψάλλει: «Σώσον, Κύριε, τον λαόν σου». Οι χοροί επαναλαμβάνουν τον ύμνον. Ο Πατριάρχης ποιεί μετανοίας τρεις. Ψάλλει «Τον Σταυρόν Σου προσκυνούμεν Δέσποτα και την Αγίαν Σου Ανάστασιν δοξάζομεν» και προσκυνεί τον Τίμιον Σταυρόν… Ο λαός θα ασπασθή του Σταυρού και θα πάρει άνθη μετά το τέλος της Θ. Λειτουργίας δι’ οικονομίαν χρόνου.
Τώρα η μεγάλη καμπάνα σημαίνει χαρμόσυνα. Άρχεται η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου. Γεγονός αναστάσιμο, άρα χαρμόσυνο. Ιερουργεί ο Μ. Αρχιμανδρίτης μεθ’ ενός διακόνου... Η Θ. Λειτουργία γρήγορα τελειώνει. Ο Πατριάρχης διανέμει άνθη και ο λειτουργός πρεσβύτερος αντίδωρον. Ακολουθεί ο πολυχρονισμός του Πατριάρχου και η από του ναού έξοδος αυτού. Και όλοι εμείς περιχαρείς εξερχόμεθα από μίαν ακολουθία τεσσάρων ωρών που μάς φάνηκε σαν ένα ασήμαντο δεκάλεπτο. Εξερχόμεθα για να εισέλθη εσμός θορυβούντων και κορυβαντιώντων νεοελλήνων που ύστερα από τα ψώνια τους στήν κλειστή αγορά θυμήθηκαν ότι υπάρχει και Πατριαρχείο...
Τελειώσαμε για σήμερα; Όχι, δα! Τελειώνεις έτσι εύκολα στην Πόλη; Έρχεται ο κατανυκτικός εσπερινός. Πού;

Στον άγιο Μηνά στα Υψωμαθειά
Ώρα πέντε και η μικρή καμπάνα σημαίνει. Έρχεται ο Πατριάρχης. Εισέρχεται. Χωρίς μανδύα, χωρίς πατερίτσα. Φορεί μόνον ένα εγκόλπιο και κρατεί Χαζράνι. Χωρίς «εις πολλά έτη», χοροστατεί από του Παραθρονίου. Είναι κατανυκτικός εσπερινός και εποφείλεται ταπεινή παρουσία. Μετά την είσοδο του ιερέως, όλα αλλάσσουν. Αποβάλλουν τα πολύχρωμα άμφια. Αποβάλλουν και τα αμφιάσματα της Αγίας Τραπέζης. Ενδύονται άμφια μέλανα, μαύρα… Η μετριασμένη ανάπαυλα των δύο ημερών, Σαββάτου και Κυριακής, δια καταλύσεως ελαίου και οίνου παρήλθεν. Εισερχόμεθα και πάλιν εις το πένθος της αλαδίας, των μετανοιών και της μετανοίας, των μακρυτέρων ακολουθιών, των Μεγάλων Αποδείπνων…
Προ του δι’ ευχών ψάλλεται αργώς και μετά μέλους το Θεοτοκίον «Πάντων προστατεύεις αγαθή». Πάντες ποιούμεν μεγάλην μετάνοιαν μίαν προς τον Πατριάρχην και αυτός μας εύχεται «καλήν συνέχειαν» του αγώνος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής… Και στο τέλος ο αμφιπάρειος ασπασμός του Πατριάρχου και η ευχή:
«Καλήν αντάμωσι και πάλιν». Γένοιτο!

*Ο Οσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης π. Δοσίθεος είναι Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Παναγίας Τατάρνης Ευρυτανίας.