Παναγίας Μυρτιδιώτισσας...

 

Η εικόνα της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας είναι έργο του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου Κωνσταντίνου Παρθένη και βρίσκεται στον Ιερό Ναό Αγίου Αλεξάνδρου Παλαιού Φαλήρου.

Στον μεγάλο αυτό ζωγράφο είχε ανατεθεί το 1918 η διακόσμηση του νότιου τοίχου του Ναού του Αγίου Αλεξάνδρου. Ο Κωνσταντίνος Παρθένης φιλοτέχνησε στο κέντρο την Παναγία Μυρτιδιώτισσα, με κυματιστές μορφές αγγέλων να την περιβάλλουν, ενώ εκατέρωθεν βρίσκονται ο Άγιος Παντελεήμων, η Αγία Καλλιόπη, η Αγία Φιλοθέη, η Αγία Βαρβάρα, ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δημήτριος.

Η αποτύπωση της Αγίας Βαρβάρας σόκαρε κοινό και εκκλησιαστικό συμβούλιο με την τολμηρότητά της: η διαγραφή του δεξιού ποδιού της μέσα από το ρούχο θεωρήθηκε προκλητική. Αντιδράσεις προκάλεσε και η απόδοση των αλόγων των δύο στρατιωτικών αγίων, καθώς θεωρήθηκε ότι αυτά κυριαρχούν υπερβολικά στις συνθέσεις.

Αντιδράσεις, εξάλλου, προκάλεσαν το 1919 και οι δώδεκα εικόνες τέμπλου με θέμα το Δωδεκάορτο, που δεν έμειναν ούτε ένα μήνα στον ναό εξαιτίας αντιδράσεων. Σήμερα τα έργα αυτά φυλάσσονται στην Εθνική Πινακοθήκη.

Επίσης, ο Κωνσταντίνος Παρθένης φιλοτέχνησε έξι εικόνες μικρών διαστάσεων σε κύκλο (μετάλλια) που κοσμούν τα βημόθυρα του ναού. Στο αριστερό βημόθυρο απεικονίζονται ο Ευαγγελιστής Ματθαίος, ο προφήτης Δαυίδ και ο Ιωάννης Θεολόγος, ενώ στο δεξί βημόθυρο ο Σολομώντας, ο Ευαγγελιστής Λουκάς και ο Ευαγγελιστής Μάρκος.

Την υπογραφή του Κωνσταντίνου Παρθένη φέρουν τέλος και δύο φορητές εικόνες μικρών διαστάσεων με θέμα τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Στη μία από αυτές απεικονίζεται η Παναγία και στην άλλη ο άγγελος του Ευαγγελισμού.

Το νήµα για να βρεθούν τα άγνωστα έργα της εκκλησίας άρχισε να ξετυλίγει ο μακαριστός Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, και Φαληριώτης, Νίκος Ζίας. Από τους ελάχιστους που γνώριζε την ύπαρξή τους καθώς είχε ασχοληθεί µε την εκκλησία του Αγίου Αλεξάνδρου, ενώ δεν είχε δημοσιεύσει ποτέ τίποτα.

Όπως αποκαλύπτει ο κ. Ζίας, εκτός από τα παραπάνω έργα, τον ναό κοσμούσαν κι άλλα 12 έργα του ζωγράφου, τα οποία όμως απομακρύνθηκαν λίγο μετά τη δημιουργία τους εξαιτίας των αντιδράσεων των πιστών.

Ο αρχικός παλιός ξύλινος ναός στο Φάληρο θεµελιώθηκε από τον τότε Μητροπολίτη Αθηνών Θεόκλητο το 1916.

Τον θεµέλιο λίθο κατέθεσε ο πρίγκιπας και μετέπειτα βασιλιάς Αλέξανδρος. Ο ναός αφιερώθηκε στον Άγιο Αλέξανδρο προς τιµήν του διπλωμάτη και πολιτικού Αλεξάνδρου Κοντοσταύλου, του οποίου η κόρη Αγγελική δώρισε το οικόπεδο στη µνήµη του.

Το 1918 ο Αστικός Σύνδεσµος Παλαιού Φαλήρου, σε συνεννόηση µε εξέχοντα πρόσωπα της εποχής, όπως ο στενός συνεργάτης του Ελευθέριου Βενιζέλου και µετέπειτα πρωθυπουργός Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, οι Μαρίνος Γερουλάνος, Δηµήτρης Μαρινόπουλος, Κάρολος Φιξ, και όχι με το εκκλησιαστικό συμβούλιο του ναού, ανέθεσε στον Κωνσταντίνο Παρθένη την εικονογράφησή του, σε µια εποχή κατά την οποία ο καλλιτέχνης βρίσκεται στο απόγειο της καριέρας του.

Σε πρόσφατη συνεδρίασή του, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων γνωμοδότησε ομόφωνα υπέρ του χαρακτηρισμού ως μνημείων των έργων που φιλοτέχνησε ο Κωνσταντίνος Παρθένης στο Ναό του Αγίου Αλεξάνδρου (εκτός αυτών που φυλάσσονται στην Εθνική Πινακοθήκη).