«Ήταν ο πολιούχος της πόλης μας...»

Στο χώρο που σήμερα είναι κτισμένο το «Φετιχιέ τζαμί» τους περασμένους αιώνες υπήρχε ένας χριστιανικός ναός. Αυτός ήταν αφιερωμένος στον Ταξιάρχη (Αρχάγγελο) Μιχαήλ, προστάτη των Δεσποτών της Ηπείρου. Ήταν ο πολιούχος της πόλης μας ως τα μέσα του 19ου αιώνα, εποχή που αγιοποιήθηκε και ανακηρύχτηκε προστάτης των Ιωαννίνων ο Αϊ Γιώργης ο Νεομάρτυρας, ο φουστανελάς.

Η εκκλησία του Ταξιάρχη Μιχαήλ, σύμφωνα με τον Λέανδρο Βρανούση, κτίσθηκε μετά το 1204 από τον τότε «πολιστή» των Ιωαννίνων Μιχαήλ Άγγελο Δούκα (πρώτο ηγεμόνα και ιδρυτή του Δεσποτάτου της Ηπείρου, που κυβέρνησε την περίοδο 1204-1215). Θεωρείται από ορισμένους ότι στην εποχή της ήταν ο μητροπολιτικός ναός της πόλης μας και λέγεται ότι στο χώρο γύρω από το ναό ήταν η κατοικία του τότε Μητροπολίτη Ιωαννίνων αλλά και τα αρχοντικά των ισχυρών οικογενειών της πόλης μας. Στο ίδιο χώρο πιστεύεται ότι ήταν και το νεκροταφείο, όπου πιθανότατα θαβόταν οι επιφανείς Ιωαννίτες. Το 1795 κατά την κατασκευή του Σεράι του Αλή Πασά, βρέθηκε ταφική επιγραφή, όπου ο Κοσμάς Μπαλάνος διάβασε «ΘΩΜΑΣ ΓΙΡΧΑΝ – ΠΡΙΛΑΠ – ΔΕΣΠΟΤΗΣ». Έτσι πιστεύετε ότι εκεί ήταν θαμμένος ο ηγεμόνας της πόλης μας, Θωμάς Πρελιούμποβιτς.

Το πότε ακριβώς καταστράφηκε ο ναός, δεν είναι εξακριβωμένο. Υπάρχουν κάποιες αναφορές που λένε ότι αυτός χαλάστηκε το 1430 με την οριστική εγκατάσταση στη πόλη μας των Οθωμανών, αλλά από άλλες πηγές αναφέρετε ότι αυτός συνέχισε να λειτουργεί ακόμη και μετά την άλωση των Ιωαννίνων. Γεγονός που μοιάζει πιθανό, αν αναλογιστούμε ότι στους όρους παράδοσης της πόλης μας προβλεπόταν η συνέχιση της λειτουργίας των Χριστιανικών ναών. Σε παλιό βιβλίο στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στο νησί υπήρχε σημείωση που έλεγε ότι ο μητροπολιτικός ναός «επάρθη» το 1597, «υπό συνδρομή του τρισκατάρατου Μουσταφά Τσιαούση». Το βέβαιο είναι ότι μετά την καταστολή της επανάστασης του Διονύσου Φιλοσόφου (1611) και την εκδίωξη των χριστιανών από τη καστροπολιτεία, όλοι οι χριστιανικοί ναοί στο Κάστρο εγκαταλείφθηκαν και σταδιακά καταστράφηκαν.

Πάντως μέχρι το 1770 διασώζονταν το μεγαλύτερο τμήμα του, όπως μας μαρτυρεί ο σχολάρχης Κοσμάς Μπαλάνος: «το τζαμί…. ήταν μια φορά εκκλησία η οποία δεν εχαλάσθη τότε εξολοκλήρου, αλλά μετεβλήθη σε τζαμί και ως εις τα 1770 εσώζετο ολόκληρος ο ναός και οι ζωγραφίαι, πλην του αγίου βήματος».

Την εποχή εκείνη, έγιναν έργα στο τζαμί και το μεγαλύτερο μέρος του ναού του Αρχαγγέλου Μιχαήλ καταστράφηκε. Ένα μικρό τμήμα του ενσωματώθηκε στο τότε νέο τζαμί. Μάλιστα στη κόγχη του τεμένους διασώζονται ως τις μέρες μας κάποια μαρμάρινα ίχνη από το τέμπλο του παλιού χριστιανικού ναού...