«Εάν μη ίδω …» (Αναζητώντας την πίστη)

Γράφει ο π. Ιωάννης Κίτσιος

Η Κυριακή του Θωμά ή Αντίπασχα είναι η δεύτερη Κυριακή μετά το Πάσχα. Είναι η ημέρα που η Εκκλησία γιορτάζει τον εγκαινισμό της Αναστάσεως του Κυρίου.

Πιο απλά η Κυριακή αυτή:
α) σηματοδοτεί τη συμμετοχή στην καινή κτίση που δώρισε στο ανθρώπινο γένος η Ανάσταση του Χριστού,
β) ορίζει την Εκκλησία ως το χώρο προετοιμασίας για την είσοδο στην αναστάσιμη θεανθρώπινη ζωή,
γ) εικονίζει την όγδοη μέρα της ατελεύτητης ζωής του μέλλοντος αιώνος και
δ) εξηγεί ότι η Εκκλησία είναι ο χώρος και η ζωή που μας βοηθάει να μεταβάλουμε τη δυσπιστία σε προσωπική σχέση με τον αναστάντα Χριστό.

Αλλά ας μελετήσουμε εν συντομία το Ευαγγέλιο.
Η Ανάσταση του Χριστού είχε θορυβήσει τόσο πολύ τους αρχιερείς του Ισραήλ που αναζητούσαν τρόπο για να συκοφαντήσουν το γεγονός (Ματθ. ΚΖ΄ 63).

Κατηγόρησαν λοιπόν τους Μαθητές πως αυτοί έκλεψαν το σώμα του Ιησού. Για να διασφαλίσουν τη συκοφαντία τους δωροδόκησαν τους φύλακες του Τάφου και αν χρειαζόταν σκέφτηκαν  να κάνουν το ίδιο στον Πόντιο Πιλάτο (Ματθ. ΚΗ΄ 13-15). Αυτή η κατηγορία φόβισε τους σκορπισμένους Μαθητές και τους ανάγκασε να κρυφτούν.
Η συκοφαντία όμως είχε μία ακόμη δυνατότητα: να συνάξει τη σκορπισμένη ποίμνη «εις εν» (Ιωα. ΙΑ΄ 52).
Ταραχή τους είχε κυριεύσει γιατί δεν μπορούσαν να καταλάβουν πως ο Διδάσκαλος παραδόθηκε «εκουσίως» στα χέρια των Φαρισαίων και δέχθηκε έναν τόσο ατιμωτικό θάνατο. Γι’ αυτό φάνηκαν  να δυσπιστούν στο παρηγορητικό μήνυμα που έστειλε ο αναστημένος Χριστός με τη Μαρία Μαγδαληνή (Ιωα. Κ΄ 18).

Στο «μέσον» αυτής της φοβισμένης σύναξης «ήλθεν και έστη ο Ιησούς» και θεμελίωσε την Εκκλησία Του.
Η παρουσία του Χριστού καταργεί τη μοναξιά που οδηγεί τον άνθρωπο η αμαρτία. Η εσωτερική ταραχή και διψυχία που κλείνουν τον άνθρωπο στον εαυτό του καταργούνται με το Φώς της Αναστάσεως. Ο άνθρωπος διαισθάνεται ότι με τις δικές του δυνάμεις δε μπορεί να αντιμετωπίσει τα εξωτερικά γεγονότα. Αλλ’ αυτή η ταραχή δεν ωφελεί και εμποδίζει τον άνθρωπο να αισθανθεί την παρουσία του Θεού.

Η υπέρβαση της ταραχής και ο ερχομός της χαράς και της ειρήνης γίνεται μόνο με την ενέργεια του Χριστού. Όταν Αυτός μας καλεί να ενωθούμε μαζί Του σε μια κοινωνία αγάπης (Ιωα. Κ΄ 19), εμείς έχουμε χρέος να Τον αποδεχθούμε ελεύθερα καταθέτοντάς Του τη δυσπιστία μας.
Η ειρήνη είναι άρρηκτα δεμένη με τον Παράκλητο, το «πνεύμα της αληθείας» (Ιωα. ΙΔ΄ 16-18). Ο ερχομός του Αγίου Πνεύματος εισάγει τον άνθρωπο στη ζωή του Θεού. Αλλά το Πανάγιο Πνεύμα χορηγείται στις ψυχές των ανθρώπων μόνο απ’ τον αναστημένο Χριστό (Ιωα. Κ΄ 22).

Ο αναστημένος Χριστός «ενεφύσησε … Πνεύμα Άγιο» στους Μαθητές. Είναι μια πράξη που θυμίζει έντονα τη δημιουργία του πρώτου ανθρώπου. Κι εκεί ο Θεός «ενεφύσησεν εις το πρόσωπον αυτού πνοήν ζωής, και εγένετο ο άνθρωπος εις ψυχήν ζώσαν» (Γεν. Β΄ 7). Ο Χριστός έτσι μας θυμίζει ότι Αυτός είναι ο Δημιουργός του ανθρώπου και Αυτός μόνος αναγεννά την ανθρώπινη φύση.
Aλλά από τη χορεία των Μαθητών απουσίαζε ο απόστολος Θωμάς. Όταν πληροφορήθηκε από τους άλλους την επίσκεψη του Χριστού αντέδρασε έντονα με πρωτοφανή αλλά δικαιολογημένο τρόπο.
Ως πρωτοφανής η αντίδραση περιείχε τη δύναμη και το θάρρος να αντιτάσσει τη λογική και τις αισθήσεις στην προσωπική μαρτυρία των περισσότερων.
Ως δικαιολογημένη εκφράζει την ανάγκη κατάργησης της δυσπιστίας όχι με τη χρήση της αυθεντίας των άλλων μαρτύρων αλλά με την ικανοποίηση της προσωπικής αναζήτησης. Η φράση του απόστολου Θωμά «Εάν μη ίδω εν ταις χερσίν αυτού…» (Ιωα. Κ΄ 23), εκφράζει την ικανοποίηση βαθύτερης ψυχικής αναζήτησης. Η δυσπιστία που είχε δημιουργήσει η σύλληψη του Ιησού μπορούσε να ικανοποιηθεί μόνο με μία προσωπική απάντηση.

Άξιο απορίας είναι πως δεν υπάρχει καμία αντίδραση από μέρους των άλλων Μαθητών. Ίσως η ανοχή αυτή να οφείλεται στο γεγονός ότι και αυτοί δεν είχαν κατανοήσει πλήρως το γεγονός της αναστάσεως. Πως ο Προφήτης και Διδάσκαλος παρουσιάζεται ως Μεσσίας και Θεός.

Ο Θωμάς δεν είναι άπιστος. Η απιστία προϋποθέτει ανθρώπινο «φωτισμό» και εμπιστοσύνη στη γνώση και τις ικανότητες του ατόμου να μπορεί να κατανοεί με τη λογική τα πάντα. Αλλά αυτό οδηγεί τον άπιστο να μένει κλεισμένος στον εαυτό του γιατί φοβάται μη χάσει αυτό που θέλει να είναι ο ίδιος.
Ο Θωμάς προβάλλει τη δυσπιστία ως άμυνα σε μια προσπάθεια μαζοποίησης. Είναι ο τρόπος που φανερώνει την αξία της προσωπικής μετοχής στην αλήθεια του Θεού παρά την αποδοχή της γνώμης του συνόλου. Έτσι το ανθρώπινο πρόσωπο παραμένει και υφίσταται. Δεν απορροφάται και δεν εξαφανίζεται μέσα στο σύνολο.
Επίσης ο Θωμάς είναι ο άνθρωπος που αναζητάει να «ψηλαφήσει» το «διαφορετικό». Να κατανοήσει τον εαυτό του μέσα από την κατανόηση της διαφορετικότητας του Θεού. Είναι αυτός που ψάχνει να γνωρίσει τη διαφορά Άκτιστου Θεού και κτιστού ανθρώπου.

Και πράγματι, ο αναστημένος Θεός ανταποκρίνεται στην πρόσκληση και βοηθάει τον κλονισμένο άνθρωπο να μεταβάλει τη δυσπιστία σε πίστη. Ο Χριστός δεν αντιδρά με κανένα γνωστό «ανθρώπινο» τρόπο. Δεν ελέγχει τη δυσπιστία. Η συμπεριφορά Του ξεπερνάει το ανθρώπινο στάδιο. Φανερώνει την απέραντη θεϊκή αγάπη. Είναι κοντά του για να τον βοηθήσει. Δεν τον ταπεινώνει αλλά και πάλι Αυτός ταπεινώνεται.

«Φέρε τον δάκτυλό σου ώδε και ίδε…» (Ιωα. Κ΄ 27). Ο Χριστός δεν παύει ποτέ να φανερώνει τον Εαυτό Του στον άνθρωπο. Ποτέ δεν παύει να είναι ο φιλάνθρωπος Ποιμήν που νοιάζεται να σώσει ακόμη και τον ένα.
Η παρουσία και η ενέργεια του Χριστού είχαν άμεσα αποτελέσματα. Κλονίζεται η δυσπιστία του Θωμά και οδηγείται σε μετάνοια, συντρίβεται ο εγωισμός του και αισθάνεται στην ύπαρξή του την αγάπη του Θεού. Ως συνέπεια επέρχεται η άνευ όρων παράδοση του ανθρώπου στην αγάπη του Χριστού που ομολογεί «Ο Κύριός μου και ο Θεός μου.» (Ιωα. Κ΄ 28).

Η αγάπη του Θεού ζωντανεύει την πίστη του ανθρώπου και διώχνει την ανάγκη της προσωπικής ή θαυματουργικής επιβεβαίωσης. Η Εκκλησία προσφέρει αδιάκοπα στα μέλη της την αναζωογόνηση της πίστεως. Μόνη προϋπόθεση η ελεύθερη και ολοκληρωτική παράδοση του ανθρώπου στην αγάπη του Θεού. Ταυτόχρονο αποτέλεσμα η θέωση του ανθρώπου δια της συμμετοχής στη ζωή του αναστημένου  Κυρίου και Θεού ημών Ιησού Χριστού. Σ’ Αυτόν η τιμή και η δόξα Αμήν.