«Η Σύναξη της Υπεραγίας Θεοτόκου»

Γράφει ο π. Ιωάννης Κίτσιος

Στον 14^ο Λόγο του (PG 35,868) ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος μας λέει ότι «η των πάντων αιτία» είναι ο Θεός. Οτιδήποτε γίνεται στην Εκκλησία έχει ως αιτία και κέντρο τον Υιό και Λόγο του Θεού, το δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος.

Στις 25 Δεκεμβρίου η Εκκλησία γιορτάζει τον ερχομό Του στη γη (Γέννηση) και την έναρξη του έργου της σωτηρίας των ανθρώπων. Την αμέσως επόμενη, την 26^η Δεκεμβρίου, εορτάζεται η σύναξη της Υπεραγίας Θεοτόκου, η οποία είναι το αμέσως μετά το Θεό «πρωταγωνιστικό» πρόσωπο στο γεγονός που προηγήθηκε. Έτσι η θεομητορική γιορτή αυτή αποτελεί προέκταση της κύριας γιορτής (Δεσποτικής) και τονίζει ακόμη περισσότερο το νόημά της.

Η Σύναξη της Θεοτόκου τονίζει ακόμη περισσότερο το γεγονός της σάρκωσης. Αυτό δεν είναι κατανοητό τόσο πολύ σήμερα και δεν έχει ίσως ιδιαίτερη σημασία, επειδή δεν είναι τόσο έντονη η αμφισβήτηση της σάρκωσης του Θεού. Αυτή η αμφισβήτηση σχετίζεται με διάφορες αιρετικές αντιλήψεις των «εθνικών» φιλοσόφων για τον κόσμο και την ύλη. Ότι δηλαδή υπάρχουν δύο θεοί, ένας αγαθός-καλός και ένας κακός, ο κόσμος δεν είναι δημιούργημα του καλού και αγαθού αλλά του κακού.

 Έτσι η ύλη και καθετί κοσμικό αντιμετωπιζόταν ως κάτι το κακό που δεν μπορούσε να έχει σχέση με τον αγαθό θεό. Αυτή όμως είναι  (γιατί υπάρχει αυτή η αντίληψη περί δύο θεών ως σήμερα) μία επιρροή από διάφορες πίστεις και δοξασίες που επικρατούσαν στην περιοχή του σημερινού Ιράν.

Επιπλέον επικρατούσε στους Έλληνες φιλοσόφους και ειδικά στον Πλάτωνα (Κρατύλος 400c, Φαίδων 62h, Τίμαιος 69c), μια τάση υποτίμησης του ανθρώπινου σώματος που εκφράζονταν με λέξεις, όπως «τάφος», «δεσμωτήριο», «όχημα» και «φυλακή» της ψυχής και ένας υπερτονισμός της (ψυχής) έναντι του σώματος. Επιπλέον δίδασκαν ότι το ανθρώπινο σώμα έχει ευθύνη (συμβολή) για το κακό που υπάρχει στον κόσμο ώστε είναι ικανό να μολύνει την ψυχή (Τίμαιος 86e).  Έτσι ο Θεός ήταν αδύνατον να προσλάβει ανθρώπινο σώμα.

Στην αντίθετη πλευρά, τη ρίζα της Χριστιανικής Διδασκαλίας, την Ιουδαϊκή ανθρωπολογία, δίνεται στο ανθρώπινο σώμα μία ιδιάζουσα θέση ως ιδιαίτερο έργο του Θεού.

Σε αντίθεση με τη φιλοσοφία που έλεγε ότι ο άνθρωπος έχει σώμα (το «έχειν» του ανθρώπου), διδάσκεται ότι ο άνθρωπος είναι (και) σώμα  (το «είναι» του ανθρώπου). Άποψη που κληρονομήθηκε και στην Θεολογία της Καινής Διαθήκης και αργότερα στην Εκκλησιαστική Διδασκαλία.

Αυτή λοιπόν την αντίθεση έρχεται να γεφυρώσει η Υμνολογία της Εκκλησίας τονίζοντας την αξία της Κτίσης (ορατής Δημιουργίας) και κυρίως της κεφαλής της, τον άνθρωπο, ο οποίος αποτελεί συνύπαρξη δύο διαφορετικών στοιχείων ενός ορατού και ενός αοράτου, της ψυχής και του σώματος. Ο άνθρωπος δηλαδή δεν είναι μόνο ψυχή ούτε μόνο σώμα αλλά το «συναμφότερον» (και τα δύο). Κατά τον Φλορόφσκι «Η ασώματη ψυχή είναι φάντασμα και το άψυχο σώμα είναι πτώμα». Ο άνθρωπος γίνεται (αποτελεί) έτσι γέφυρα μεταξύ ορατής και αόρατης Δημιουργίας.

Η Εκκλησία αντέδρασε σ’ αυτές τις δοξασίες (κακοδοξίες) από τον 1^ο αιώνα κιόλας. Στην Α΄ προς Κορινθίους Επιστολή, ο Απόστολος Παύλος αναφέρει ότι: «το σώμα υμών ναός του εν υμίν Αγίου Πνεύματος εστίν» (6, 19).

 Αν υπάρχει κάποιο ανθρώπινο πρόσωπο πάνω στη γη που μπορεί να εκπληρώνει στο μέγιστο βαθμό αυτό, να γίνει δηλαδή ο Ναός του Θεού, αυτό δεν είναι άλλο από Εκείνη που «γέγονε Μήτηρ της ευδοκίας του Πατρός». Στη δική της κατάφαση, να δεχθεί να φέρει στον κόσμο το Θεό, συγκεντρώνεται η ύψιστη προσφορά της ανθρωπότητας και η αξία του ανθρώπινου σώματος. Η Κτίση σύσσωμη προσφέρει ό,τι ιερότερο μπορούσε και της είχε δοθεί. Την ίδια τη Μητέρα του Σωτήρα της.

Ο Ύμνος της ορατής άλογης Κτίσεως συνενώνεται με το των «Αγγέλων σύστημα» και το «γένος των ανθρώπων». Για να αποτελέσει στην ουσία Δοξολογία μιας ανερμήνευτης πράξης, ενός μυστηρίου που δεν δέχεται «έρευναν». Να αποτελέσει δόξα του ίδιου του Θεού. Όλη αυτή η Δοξολογία αναμένεται να επιστραφεί από τον Θεό, γιατί Αυτός «ου χρείαν έχει», με τη μορφή ελέους και σωτηρίας.

Να λοιπόν που με αυτό τον τρόπο η προσφορά μας στο Θεό γίνεται γέφυρά μας με Αυτόν. Η Μητέρα Του, όπως η μητέρα του βασιλιά Σολομώντα, βρίσκεται δίπλα στον θρόνο του Υιού της. Και όπως ο γήινος βασιλιάς ενθρονίζει τη μητέρα του, έτσι και ο Ουράνιος Βασιλιάς κάνοντας τη μήτρα Της θρόνο Του, εξυψώνει την ανθρώπινη φύση στη θέση που της αναλογεί.

Αλλά ταυτόχρονα η ανθρωπότητα αποκτά «μεσίτρια προς τον φιλάνθρωπο Θεό» για τις προσευχές, παρηγοριά και ελπίδα για τις θλίψεις της. Γιατί Εκείνος το θέλησε και μέσα από Αυτήν έγινε όμοιος μ’ εμάς.

Σ’ Αυτόν η τιμή, η δόξα και η προσκύνηση στους αιώνες. Αμήν.