Το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης στο νησάκι της λίμνης

  

Πανηγρίζει και φέτος η Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στο νησάκι της λίμνης Παμβώτιδας. Εκεί θα λειτουργήσει, για πρώτη φορά, το πρωί της ερχόμενης Τετάρτης ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Μάξιμος.

«Η πανήγυρις της μεταμορφώσεως του Σωτήρος είναι η ωραιοτέρα και επιφανεστέρα εν Ιωαννίνοις. Το μέρος, ένθα τελείται αύτη, είναι μικρόν μοναστήριον του Σωτήρος εν τη νήσω της λίμνης, επί της προς τα Ιωάννινα πλευράς του λόφου κείμενον. Τοιαύτα μοναστήρια υπάρχουσιν πολλά εν τη νήσω, εις έκαστον των οποίων τελείται και πανήγυρις κατά την εορτήν του Αγίου, εφ’ ω τιμάται. Αλλ’ επειδή η εορτή της Μεταμορφώσεως είναι η τελευταία πασών τούτων, τελείται επί το μεγαλοπρεπέστερον. Από της εσπέρας της παραμονής, μικραί λέμβοι ιδιόκτητοι όχι μόνον των κατοίκων της νήσου, αλλά και των Ιωαννιτών, μεταφέρουσι τους προσκυνητάς εκ της πόλεως και εκ των πέριξ της λίμνης χωρίων εις την πανηγύριν…».

Έτσι αρχίζει το διήγημά του «Η πανήγυρις της Μεταμορφώσεως εν Ιωαννίνοις» ο συρρακιώτης ποιητής και πεζογράφος Κώστας Κρυστάλλης (1868 - 1894).

Το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης βρίσκεται σε μικρή απόσταση ανατολικά-νοτιοανατολικά της μονής Ελεούσας, με την οποία συνδέθηκε την τελευταία περίοδο λειτουργίας της, μετά την καταστροφή της από τα σουλτανικά στρατεύματα κατά την πολιορκία του Αλή Πασά. 

Το σημερινό συγκρότημα της μονής Μεταμόρφωσης του Σωτήρα χρονολογείται, στο μεγαλύτερο τμήμα του, στην τελευταία περίοδο λειτουργίας της, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Ωστόσο, η ύπαρξη σφραγίδας της μονής με χρονολογία 1656, φανερώνει ότι το μοναστικό ίδρυμα υπήρχε, τουλάχιστον από το 17ο αιώνα. Επιπλέον, σε έγγραφα του 17ου αιώνα, που σώζονται στα αρχεία της Βενετίας, εντοπίστηκαν μαρτυρίες για χορηγίες προς τη μονή από τον Πάνο Ιερομνήμονα, επιφανή Γιαννιώτη, εγκατεστημένο στη Βενετία.  

Ωστόσο, η μεγάλη ακμή του ιδρύματος πρέπει να τοποθετηθεί το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όταν συνενώθηκε με τη γειτονική μονή Ελεούσας. Την εποχή αυτή, στα 1872, ιδρύεται και η Ιερατική Σχολή, ενώ ένα χρόνο αργότερα τόσο η σχολή όσο και η μονή έγιναν σταυροπηγιακές. Εκτός από το καθολικό, στο χώρο υπάρχει το κτήριο της Ιερατικής Σχολής, το οποίο σήμερα, μετά την αναστήλωσή του, λειτουργεί ως βιβλιοθήκη και συνεδριακό κέντρο.