Η αρχαιοπρεπής θεία Λειτουργία του αγ. Ιακώβου

 αρχιμ. Μιχαήλ Σταθάκη

        Όπως διαβάζουμε στο ιερό κείμενο των Πράξεων των Αποστόλων, μετά την ημέρα της Πεντηκοστής και την επιφοίτηση του αγίου Πνεύματος, οι πρώτοι χριστιανοί συγκεντρώνονταν καθημερινώς “προσκαρτεροῦντες τῇ διδαχῇ τῶν ἀποστόλων καί τῇ κοινωνίᾳ καί  τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου καί ταῖς προσευχαῖς”(Πρξ. β΄, 42), δηλαδή συγκεντρώνονταν όλοι μαζί σε έναν τόπο, συγκροτούνταν σε σώμα, δηλαδή σε Εκκλησία, και θυμούνταν τις παρακαταθήκες που μας άφησε ο Κύριος. Η σπουδαιότερη εντολή του Κυρίου ήταν -και είναι- να είμαστε ενωμένοι μαζί του με τον μοναδικό τρόπο της μυστηριακής μετοχής μας στο μυστήριο της Ευχαριστίας. Κάθε φορά που οι χριστιανοί τελούσαν τη θεία Λειτουργία μνημόνευαν του λόγου “Λάβετε, φάγετε, τοῦτό μού ἐστι τό σῶμα... Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες, τοῦτό ἐστι τό αἷμά μου...”.

            Γύρω από αυτές τις τρεις προστακτικές, το “Λάβετε”, το “Φάγετε” και το “Πίετε”, περιδινάται ολόκληρη η χριστιανική ζωή. Οι απόστολοι και οι άμεσοι διάδοχοί τους, οι αποστολικοί πατέρες, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη όπου περιόδευσαν για να κηρύξουν το ευαγγέλιο της αναστάσεως, ίδρυσαν τις κατά τόπους Εκκλησίες, όπως στην Αλεξάνδρεια, στην Αντιόχεια, στη Σμύρνη, στην Κύπρο, στη Θεσσαλονίκη, στη Ρώμη, στην Αιθιοπία, στην Ινδία και αλλού. Οι επίσκοποι και οι ιερείς αυτών των χριστιανικών κοινοτήτων τελούσαν τη θεία Λειτουργία, η οποία στην αρχική της μορφή ήταν απλώς το ανάγνωσμα από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, η διδασκαλία και τέλος η μετάληψη του Σώματος και του Αίματος, αφού πρώτα ευλογούσαν τον άρτο και τον οίνο με τα προαναφερθέντα λόγια του Κυρίου.

            Με την πάροδο όμως του χρόνου και μέχρι τον 6ο αιώνα κάθε τοπική Εκκλησία εμπλούτιζε τη θεία Λειτουργία με ψαλμούς, ύμνους και ευχές, με αποτέλεσμα κάθε τοπική Εκκλησία να διαμορφώσει και να αναπτύξει ένα τοπικό λειτουργικό τυπικό, όπως των Ιεροσολύμων, της Ρώμης και της Κωνσταντινουπόλεως.

            Τον 7ο αιώνα η μεγάλη δοκιμασία των Εκκλησιών της Μέσης Ανατολής από την εισβολή της ισλαμικής θρησκευτικής βίας, έφερε και την παρακμή τους, τη μετατόπιση των χριστιανικών πληθυσμών, τη διάλυση της εν γένει εκκλησιαστικής ζωής, τη σύμπτυξη των λατρευτικών λειτουργικών παραδόσεων και την εξάρτησή τους από το ελεύθερο ιερό κέντρο της Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, η οποία καθίσταται πλέον η προστάτιδα των καταδυναστευομένων τοπικών Εκκλησιών.

            Ήδη τον 12ο αιώνα έχει επικρατήσει έναντι κάθε άλλου λειτουργικού τυπικού, αυτό της Πρωτευούσης, δηλαδή η θεία Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως. Όμως οι κατά τόπους Εκκλησίες διατήρησαν την ανάμνηση των πρωτοχριστιανικών Λειτουργιών τους και τις τελούσαν κατά την εορτή του ιδρυτού της τοπικής Εκκλησίας που φέρεται να τις συνέγραψε, όπως του αποστόλου Μάρκου στην Αλεξάνδρεια ή κατά την εορτή του συγγραφέως κάποιας επαρχιακής θείας Λειτουργίας, όπως του αγίου Ιακώβου στα Ιεροσόλυμα.