Σεσαρκωμένον γεννηθέντα...

Η Τεσσαρακονθήμερος (νηστεία) εικονίζει την νηστείαν του Μωυσέως, όστις νηστεύσας τεσσαράκοντα ημέρας και νύκτας έλαβεν εις πλάκας τους λόγους του Θεού, ημείς δε νηστεύοντες τεσσαράκοντα ημέρας βλέπομεν και λαμβάνομεν τον ζώντα λόγον εκ της Παρθένου, όχι γεγραμμένον εν λίθοις, αλλά σεσαρκωμένον γεννηθέντα, και αξιούμεθα να κοινωνώμεν την θειοτέραν αυτού Σάρκα.

Άγιος Συμεών Θεσ/νίκης

Συναυλία του Επιλέκτου Ηπειρωτικού Ensemble...

Με ιδιαίτερα χαρά η Ιερά Μητρόπολη Ιωαννίνων ανακοινώνει στο τοπικό πλήρωμα της Εκκλησίας ότι το προσεχές Σάββατο, 2 Δεκεμβρίου και ώρα 8.30΄ το βράδυ στην αίθουσα Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος της Ζωσιμαίας Παδαγωγικής Ακαδημίας θα πραγματοποιηθεί Συναυλία του 16μελούς Επιλέκτου Ηπειρωτικού Ensemble με τη συμμετοχή του διεθνώς αναγνωρισμένου στην πολίτικη λύρα Σωκράτη Σινόπουλου, με από αυθεντικές συνθέσεις και παραδοσιακά κομμάτια.

Κατά την εκδήλωση η Ιερά Μητρόπολη Ιωαννίνων θα τιμήσει τον «Πατριάρχη» της Ηπειρωτικής Παραδοσιακής Μουσικής κύριο Πετρολούκα Χαλκιά, για την ανεκτίμητη προσφορά του στην διατήρηση καὶ προώθηση της Μουσικής Παραδόσεως της Ηπείρου και της Πατρίδας.

Την επιμέλεια της εκδήλωσης έχει ο διεθνής λαουτίστας και καλλιτεχνικός διευθυντής του προγράμματος, Βασίλης Κώστας ενώ στη συναυλία συμμετέχει, ως καλεσμένος, ο πρόσφατα απόφοιτος του Berklee College of Music στα ντραμς και τα κρουστά, κ. Παναγιώτης Γεωργακόπουλος και ο καθηγητής στο Επίλεκτο Ηπειρωτικό Ensemble και εξαιρετικός κλαρινίστας κ. Νεκτάριος Παπαγεωργίου.

Καλούμε λοιπόν όλους και ιδιαίτερα τους νέους να προσέλθουν το Σάββατο, 2 Δεκεμβρίου και ώρα 8.30΄ το βράδυ στην αίθουσα Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος της Ζωσιμαίας Παδαγωγικής Ακαδημίας και να απολαύσουν μια μαγική μουσική βραδιά, τιμώντας παράλληλα και την σπουδαία συνεισφορά του Πετρολούκα Χαλκιά στην Ελληνική παραδοσιακή μουσική.

Εκ της Ιεράς Μητροπόλεως Ιωαννίνων

Της εορτής...

Ακοτάντος Άγγελος (κρητικός αγιογράφος):

Τα Εισόδια της Θεοτόκου, 1425-1450.

Το εσωτερικό του ναού ορίζεται από τον πλευρικό τοίχο του βάθους, από τον πύργο της πύλης δεξιά και το θυσιαστήριο αριστερά. Τα πολύχρωμα μάρμαρα και το φωτεινό κόκκινο σε παραπετάσματα και φορέματα, προσδίδουν λαμπρότητα στο τελετουργικό της αφιέρωσης στο ναό της μικρής Παναγίας. Στην κορυφή της πομπής, ο Ιωακείμ και η Άννα παραδίδουν με ευλάβεια τη Μαρία στον αρχιερέα. Τους ηλικιωμένους γονείς ακολουθούν σε πυκνό όμιλο θυγατέρες των Εβραίων με αναμμένες λαμπάδες.

Αριστερά, καθισμένη στον ψηλότερο αναβαθμό του θυσιαστηρίου, η Μαρία συνομιλεί με τον άγγελο που της φέρνει τον άρτο, στο μικρογραφημένο επεισόδιο που συνοψίζει την πολυετή παραμονή της στο ναό του Κυρίου.

Η εικόνα, ανάμεσα στις υπογεγγραμμένες, είναι η μόνη μεγάλη εικόνα του ζωγράφου με σύνθετο αφηγηματικό θέμα, χρονολογείται γύρω στα μέσα του 15ου αιώνα, πρόσκειται σε εικονογραφικά πρότυπα κωνσταντινοπολίτικης παράδοσης και αποκρυσταλλώνει τον τύπο που διαδίδεται πλατιά στις επόμενες γενιές των ζωγράφων.

Η εικόνα των Εισοδίων της Θεοτόκου...

Η ιερή ακολουθία της εορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου και η σχετική εικόνα υπηρετούν ένα βαθύτερο σκοπό: χειραγωγούν τον πιστό στο μυστήριο της σάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού.

Η είσοδος της Θεοτόκου στο ναό είναι το προοίμιο της εύνοιας του Θεού στους ανθρώπους, η προκήρυξη της σωτηρίας των ανθρώπων, η αναγγελία του Χριστού και η πραγματοποίηση του σχεδίου της θείας, οικονομίας. Αυτά διακηρύσσει το απολυτίκιο της εορτής: «Σήμερον της ευδοκίας Θεού το προοίμιον και της των ανθρώπων σωτηρίας η προκήρυξις. Εν Ναω του Θεού τρανώς η Παρθένος δείκνυται και τον Χριστόν τοις πάσι προκαταγγέλλεται. Αυτή και ημείς μεγαλοφώνως βοήσωμεν Χαίρε της οικονομίας του Κτιστού η εκπλήρωσις».

Ο ορθόδοξος αγιογράφος με βάση τις παραπάνω πληροφορίες της απόκρυφης διήγησης και τη δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας για τη Θεοτόκου συνθέτει την εικόνα των Εισοδίων.

Το κύριο πρόσωπο της εικόνας είναι η τριετής Παναγία. Εικονίζεται τη στιγμή που την υποδέχεται στο ναό ο ιερέας Ζαχαρίας, ο μετέπειτα πατέρας του Προδρόμου, καθώς την παραδίδουν ευλαβικά οι θεοσεβείς γονείς της. Πίσω τους ακολουθούν οι παρθένες, «οι αμίαντες θυγατέρες των Εβραίων», που κρατούν αναμμένες λαμπάδες.

Η Παναγία δε ζωγραφίζεται φυσιοκρατικά. Δεν εμφανίζει δηλαδή τίποτε το παιδικό, εκτός από το μικρό μέγεθος του σώματός της. Αυτό γίνεται σκόπιμα. Ο ορθόδοξος αγιογράφος θέλει να μάς απομακρύνει από το γράμμα της διήγησης («τριετής η παις») για να συλλάβουμε το πνεύμα της, την εκκλησιολογική της διάσταση. Η Παναγία είναι η Θεοτόκος, η Μητέρα του Θεού. Γι’ αυτό ο υμνωδός μάς καλεί «την νηπιάζουσαν φύσει και υπέρ φύσιν Μητέρα αναδειχθείσαν του Θεού ευφημήσωμεν ύμνοις» (τροπάριο του όρθρου). Η Παναγία εικονίζεται ως ώριμη γυναίκα με το γνωστό μαφόριό της, όπως τη βλέπουμε στις εικόνες της.

Το ίδιο κάνει και ο υμνωδός της Εκκλησίας και για τις λαμπάδες των παρθένων. Οι αναμμένες λαμπάδες δεν είχαν σκοπό να εμποδίσουν την τριετή παιδίσκη να γυρίσει πίσω, στο σπίτι της, καθώς ήταν στο δρόμο προς το ναό -αυτό λέει η απόκρυφη διήγηση- αλλά τούτο: να υποδείξουν τη νοητή λαμπάδα, την Παναγία και προδηλώσουν έτσι την ανείπωτη μελλοντική αίγλη. Αυτή η αίγλη θα ήταν ο Χριστός, γιατί από την Παναγία θα ανέλαμπε (θα γεννιόταν) φωτίζοντας τους καθισμένους στο σκοτάδι της αμαρτίας ανθρώπους. Αυτόν το συμβολισμό παρουσιάζει το δ΄ στιχηρό προσόμοιο του εσπερινού, ήχος δ΄ «Αι νεανίδες χαίρουσαι και λαμπάδας κατέχουσαι, της λαμπάδος σήμερον προπορεύονται της νοητής και εισάγουσιν αυτήν εις τα Άγια των Αγίων ιερώς προσηλούσαι την μέλλουσαν αίγλην άρρητον εξ αυτής αναλάμψειν και φωτίσειν τους εν σκότει καθημένους, της αγνωσίας εν Πνεύματι».

Σε πολλές εικόνες πίσω από το Ζαχαρία, αριστερά, παριστάνεται η Παναγία να κάθεται σε καθέδρα με τρία σκαλιά (είναι η αναβαθμοί του θυσιαστηρίου του απόκρυφου κειμένου) και να περιμένει την τροφή που της φέρνει ο άγγελος Γαβριήλ. Η Παναγία να παραμείνει στο Άγιο των Αγίων ως νέα Κιβωτός της Διαθήκης, ως η «έμψυχος κιβωτός» και στα δώδεκα χρόνια της παραμονής της εκεί θα τρέφεται θαυματουργικά με ουράνια τροφή.

Χρήστος Γ. Γκότσης,

«Ο Μυστικός κόσμος των Βυζαντινών Εικόνων».

Στη Μαρία που γιορτάζει προσπαθώντας να εισέλθει…

Η παράδοση ομιλεί για ολοκληρωτική αφιέρωση της Παρθένου στον Ναό ακόμη από τα παιδικά της χρόνια. Η αγάπη του Θεού παίρνει σ’ αυτήν μια τέτοια βαθύτητα και ένταση, με αποτέλεσμα η σύλληψη του Yιού να έλθει σαν αποτέλεσμα της εμβαθύνσεως της ζωής της με τη λειτουργική προσευχή, η οποία την κατέστησε ευεπίφορη στις ενέργειες του Αγίου Πνεύματος.

Αλλά η γέννηση του Θεού από ένα δημιούργημα δείχνει τη δύναμη κάθε γυναίκας, όταν είναι αληθινά «νέο δημιούργημα» τότε μπορεί να γεννήσει τον Θεό στις έρημες ψυχές. Η πατερική σκέψη επανέρχεται σταθερά στο σημείο αυτό. «Ο Λόγος γεννάται συνεχώς μέσα στις καρδιές των αγίων», λέγει ο Διόγνητος στην Επιστολή (2 αι.).

Κατά τον Άγιο Γρηγόριο Νύσσης η χριστιανική ζωή είναι η γέννηση του Ιησού μέσα στις ψυχές. Ο μυστικός, κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, είναι εκείνος στον όποιο φανερώνεται καλύτερα η γέννηση του Κυρίου. «Κατά τη σάρκα, υπάρχει μια Μητέρα του Χριστού, αλλά κατά την πίστη, ο Χριστός είναι ο καρπός όλων μας», λέγει ο Άγιος Αμβρόσιος Μεδιολάνων. Η γυναίκα προπαντός άλλου κατέχει το μητρικό αυτό χάρισμα να γεννά τον Χριστό στις ψυχές των ανθρώπων. Η μείωση της πίστεως και της αγάπης στους έσχατους καιρούς, η χαλάρωση των δεσμών στις εκκλησιαστικές κοινότητες (η πνευματική πτώχεια των ενοριών) συνδέονται με την άμβλυνση της αγιότητος. «Έτσι, η αγιότητα δεν είναι λειτουργία».

Ακόμη για μια φορά πρέπει να κάνουμε τη θεμελιώδη διάκριση ανάμεσα στο «είναι» και το «έχειν», ανάμεσα στις συνθήκες της ζωής και στην ίδια τη ζωή, ανάμεσα στην ιερότητα των μορφών, των τελετών, των λειτουργιών και την ίδια την αγιότητα. Είναι δυνατό ένα ον πλούσιο σε ιερές λειτουργίες (εξυπνάδα, ομορφιά, μόρφωση και άλλα χαρίσματα) να παρουσιάζει μεγάλη πνευματική πτωχεία… Αντίθετα, ο φτωχός εν Χριστώ, ένας άγιος, είναι το πάν μέσα στο ίδιο το πρόσωπο του και δεν έχει καμιά ανάγκη από ιερές λειτουργίες. Από τον ίδιο τον εαυτό του αναβλύζει ή αφθονία, ή χάρη αντί χάριτος, γιατί μετέχει, κατά το είναι του, στη ζωή Εκείνου που είναι άγιος και τον εκφράζει κατά άμεσο τρόπο.

Η σωτηρία θα έλθει μόνο από την αγιότητα κι αυτή είναι πιο εσωτερική στη γυναίκα, μέσα στις συνθήκες της ενεργού ζωής. Η Παρθένος «διετήρει πάντα τα ρήματα εν τη καρδία αυτής» (Λουκ. 2,51). Έτσι κάθε γυναίκα έχει μια έμφυτη οικειότητα, σχεδόν μια ίδια στόφα με την παράδοση, με τη συνέχεια της ζωής.

Στο Θεό, η ύπαρξη συμπίπτει με την ουσία, η γυναίκα είναι πιο ικανή να προσεγγίσει στην αγιότητα την ουσία και την ύπαρξη με τη δύναμη της ταπεινώσεως, γιατί «Ταπείνωση είναι η τέχνη του να ξαναβρίσκει κανείς τη θέση του». Αντίθετα προς κάθε κήρυγμα εξισώσεως της γυναίκας προς τον άνδρα και προς κάθε τάση εκδικήσεως, η γυναίκα μπορεί να εκδηλώσει την πιο φυσική λάμψη της χαρισματικής της καταστάσεως. Είναι το λειτούργημα του Παρακλήτου, η χάρη της παρηγοριάς και της πίστεως, που επιβάλλει το γυναικείο Ον ως μητέρα, ώστε κάθε ον να γίνεται δικό της παιδί. Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο δεν πρόκειται για κάθε ομορφιά, αλλά αυτή του Αγίου Πνεύματος, της γυναίκας που είναι περιβεβλημένη τον ήλιο.

Παύλος Ευδοκίμωφ,

«Η Γυναίκα και η Σωτηρία του Κόσμου».

Η προσμονή μου και ο Ερχόμενος

Η προσμονή του Θεού εκφράζεται με την νηστεία, με την κενή γαστέρα, με κάθε ασκητική πράξη. Αυτά καθ’ εαυτά δεν έχουν καμία αξία. Ποια σημασία έχει αν νηστεύω; Θα γινόμουν ένας δυαλιστής και θα χώριζα το πνεύμα από την σάρκα και θα ήθελα να δαμάσω την σάρκα, αν για μένα αυτή καθ’ εαυτή η νηστεία είχε την σημασία της. Η νηστεία έχει μία και μοναδική σημασία, την έκφραση της προσμονής του Θεού.

Το ίδιο ισχύει και για την προσευχή. Αν αυτή καθ’ εαυτή η προσευχή είχε σημασία, η ζωή μου θα ήταν η προσευχή, θα ήταν μία ανθρώπινη ενέργεια, μία τάσις και ανάβασις, δεν θα ήταν ο Θεός. Η προσευχή μου έχει σημασία, γιατί ακριβώς εκφράζει αυτή την προσμονή μου, το «ἐλθέ καί σκήνωσον», το που είσαι, Θεέ μου.

Εν κατακλείδι, ο θάνατος γίνεται σιωπή, η σιωπή γίνεται αγω­νία της παρουσίας του Θεού, και αυτή δίνει την θέση της στην προσ­μονή, η οποία είναι τόσο ισχυρό βίωμα, ώστε για μένα είναι παρου­σία της αληθινής ζωής. Όταν κάτι το προσμένεις, το απολαμβάνεις σαν να το έχεις. Περιμένοντας κάποιον πού τον αγαπώ, πότε τον αγκαλιάζω, πότε τον φιλώ, πότε του μιλάω, πότε του εξηγώ, πότε του ζητώ να μου δείξει την αγάπη του. Τον έχω τόσο κοντά μου, τόσο δικό μου, τόσο οικείο· έχω ένα πολύ ισχυρό βίωμα.

Ο Θεός ήταν και είναι πάντοτε ο ερχόμενος. Οι Ιουδαίοι τον ένοιωθαν ως ερχόμενον μέσα στις ερήμους, στους πολέμους, στις επισκέψεις τους στον ναό, στον προσωπικό τους αγώνα· αδιαλείπτως τον ένοιωθαν ως ερχόμενον. Ταυτοχρόνως τον προσδοκούσαν ερχόμενον εις το πλήρωμα του χρόνου. Το πλήρωμα του χρόνου ήλθε, Εκείνος ήλθε, και όμως συνεχίζει να είναι ο ερχόμενος και συνάμα ο πανταχού παρών. Δεν υπάρχει τρύπα πού δεν είναι μέσα. Δεν υπάρχει ζωύφιο πού δεν τον περικλείει. Δεν υπάρχει ίχνος της ζωής μου, του χρόνου μου, της υποστάσεώς μου, πού δεν τον εμπεριέχει, και όμως Αυτός είναι ο ερχόμενος.

+ αρχιμ. Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης

Η Τεσσαρακοστή των Χριστουγέννων...

Στις 15 Νοεμβρίου στην Ορθόδοξη Εκκλησία αρχίζει η Σαρακοστή των Χριστουγέννων. Η κεντρική της έννοια είναι η Έλευση του Κυρίου Ιησού. Θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε: «Μήπως ο όρος έλευση δεν είναι παρά ένα απλό σύμβολο, αφού τελικά ο Χριστός, όχι μόνον έρχεται μέσα μας κάθε στιγμή, αλλά και κατοικεί εντός μας;» Ωστόσο, το γεγονός της διαρκούς παρουσίας Του μπαίνει κατά την περίοδο αυτή σε μια ιδιαίτερη φάση· αποκτά χαρακτήρα εντατικό. Μας προσφέρεται η ξεχωριστή χάρη της Γέννησής Του. Ήταν πάντοτε παρών δίπλα μας, αλλά η περίοδος αυτή μας επιτρέπει να συνειδητοποιήσουμε πιο ζωηρά και για μια ακόμη φορά αυτή την παρουσία. Ο Ιησούς ήταν κοντά μας και μέσα μας. Τούτη την περίοδο όμως Τον βλέπουμε ως τον «Ερχόμενο», Αυτόν που θέλει να μείνει μαζί μας, και να μας οδηγήσει σε ακόμη στενότερη σχέση μαζί.

Η Ορθοδοξία είδε στην Τεσσαρακοστή προ των Χριστουγέννων περισσότερο την προσμονή του φωτός που θα ανατείλει. Η Γέννηση του Χριστού συμπίπτει με τη νίκη του φωτός επί του σκότους, όπως αυτό παρατηρείται στη φύση: από τα Χριστούγεννα και μετά, οι μέρες σιγά-σιγά μεγαλώνουν. Το ίδιο συμβαίνει και με τα δικά μας εσωτερικά σκοτάδια· θα διαλυθούν με την έλευση Εκείνου που είναι το Φως του κόσμου. Η προσμονή των Ορθοδόξων τείνει κυρίως προς τα Θεοφάνεια, την εορτή «των Φώτων», ενώ η προσμονή των υπολοίπων Ομολογιών τείνει προς τη Γέννηση, γιορτή της ενανθρώπησης και σάρκωσης του Κυρίου. Για να προετοιμάσουμε τη νίκη του φωτός, οφείλουμε, κατά την προπαρασκευαστική αυτή περίοδο, να ανοιχτούμε όσο περισσότερο γίνεται σ’ αυτό το φως «ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον». Να εξετάσουμε τον εαυτό μας υπό το φέγγος αυτού του εσωτερικού φωτός και να του επιτρέψουμε να καθοδηγεί τις καθημερινές μας πράξεις. Να ζήσουμε μέσα σε μια ατμόσφαιρα υπακοής, αληθείας και ειλικρίνειας.

Η Τεσσαρακοστή των Χριστουγέννων έχει μεγάλη εσχατολογική σημασία. Μας θυμίζει τη Δευτέρα Παρουσία στο τέλος των αιώνων και τον προσωρινό χαρακτήρα των πραγμάτων αυτού του κόσμου. Η εσχατολογία όμως δεν είναι γόνιμη παρά μόνον όταν εσωτερικεύεται και εφαρμόζεται στην προσωπική μας ζωή. Η δόξα της Δευτέρας Αυτού Παρουσίας πρέπει πρώτα να προτυπωθεί δια της ελεύσεως του Θεού μέσα στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά και δια της ανατολής της ημέρας εκείνης που θα φωτίσει τη δική μας σκοτεινή νύχτα.

Ενός μοναχού της Ανατολής (Lev Gillet), Εγεννήθη ο Χριστός.

Ξεκινά η νηστεία των Χριστουγέννων...

Ξεκινά η νηστεία των Χριστουγέννων. Είναι μια ελαφρά νηστεία, τρώμε ψάρι στο μεγαλύτερο διάστημά της. Ουσιαστικά είναι μια αποχή από βαριά και χορταστικά γεύματα και τροφές για να υποβοηθηθούμε στην πραγματική νηστεία, την πνευματική, η οποία είναι η στέρηση από την αμαρτία και η μετάνοια μέσα από έργα αγάπης και όχι καθήκοντος.

Κάθε φορά μας δίνεται μια ευκαιρία να στερηθούμε τις συνήθειες μας, περιλαμβανομένης και της τροφής για να χαρίσουμε αυτά που θα χρησιμοποιούσαμε σε αυτούς που στερούνται.

Και αδειάζοντας από ανάγκες και κυρίως την ανάγκη ικανοποίησης του εαυτού μας να αδειάσουμε ολόκληροι προς τους άλλους, όπως Εκείνος άδειασε (εκενώθη) στην ανθρώπινη φύση για χάρη όλων μας. Και γνώρισε την αδοξία και την ασχήμια για να μας δοξάσει και να μας ωραιώσει. Την στέρηση για να μας πλουτίσει. Τον θάνατο να μας ζωώσει.

Για εκατομμύρια ανθρώπους η νηστεία από τροφές δεν είναι επιλογή, ούτε εποχιακή συνήθεια, ούτε "ευκαιρία για αποτοξίνωση" (λόγια χορτάτων ανθρώπων).

Είτε λόγω φτώχειας και λιμού, είτε ασθενείας. Είτε δεν τρώνε τίποτα, είτε τρώνε ό,τι βρουν, όταν και αν το βρουν, είτε μπορούν ή δεν μπορούν να φάνε συγκεκριμένες τροφές.

Να είμαστε ευγνώμονες επειδή μπορούμε να νηστεύουμε και επειδή μπορούμε να καταλύουμε ανά περιόδους. Το πρώτο γεγονός να είναι η ευχαριστία για τα πάντα. Όλα είναι θέμα ευχαριστίας. Η νηστεία από τροφές δεν είναι σπουδαίο κατόρθωμα. Προνόμιο είναι. Μη γκρινιάζετε.

Φιλοσοφήστε το στην καρδία και την πράξη και ωφεληθείτε εσείς οι ίδιοι.

Καλή Σαρακοστή σε όλους!

π. Π. Κρούσκος